Zo vertoont een van de vele Lutherwandelroutes in Duitsland enkele lacunes omdat in een aantal rooms-katholieke dorpen de bevolking zich ertegen verzet dat zo’n wandelweg door hun dorp voert. Luther heeft de kerk gebroken en dus wandel je maar met een wijde boog om ons dorp heen, sprak vorige week de burgemeester van zo’n plaatsje.

Juist daarom is het interessant in Bretten te horen hoe enkele rooms-katholieke theologen tegen de Reformatie en tegen het aanstaande jubileum aankijken. Maar zij moesten gisteren nog even wachten omdat de protestantse geleerden de aftrap van de conferentie gaven.

Eigen feestje

De hoogleraren Johannes Ehmann (Heidelberg) en Walter Sparn (Erlangen) uitten in hun lezingen kritiek op een wijze van herdenken waarbij de indruk wordt gewekt dat de Reformatie een mooi afgerond geheel was. En vooral hadden zij kritiek op de gedachte dat de Reformatie zozeer gezien kan worden als een ingrijpen van God in de geschiedenis dat iedereen die niet met de Reformatie meeging zich tegen Gods wil keerde. Volgens hen is het nodig om los te komen van een beeldvorming waarbij het erom gaat het eigen gelijk te onderstrepen. Dat zou betekenen dat de protestantse kerk in 2017 zichzelf centraal stelt, en dat is in strijd met de boodschap van Luther dat de kerk een middel is en geen doel.

De activiteiten die rond de herdenking van 2017 worden georganiseerd kunnen helpen terug te keren tot de kern van de zaak. En die kern is dat waar nota bene paus Benedictus XVI vorig jaar bij zijn bezoek aan Luthers klooster in Erfurt op gewezen heeft, namelijk de vraag naar God en de vraag naar de verhouding tussen de schuldige mens en de vrijsprekende God. Het wordt tijd om naar die zaak terug te keren, anders dreigt het Reformatiejubileum niets meer te worden dan een toeristisch en cultureel evenement.

Van wie?

Frederike Nüssel, hoogleraar theologie in Heidelberg, concentreerde zich op de theologische basis van de Reformatie en de betekenis daarvan voor vandaag. Zij uitte kritiek op de voorstelling als zou Luthers Reformatie slechts een anti-beweging zijn geweest. Luther was niet antirooms en niet antipaaps, want dat zou betekenen dat zijn theologie uit reactie, als protest opkwam. Het ging hem echter om een vernieuwing van kerk en theologie. Luther was niet allereerst ergens tegen, maar vooral ergens voor. Daarom is het te betreuren dat predikanten zich nog zo weinig met theologische vraagstukken en bezinning bezig houden.

Volgens Nüssel dienen de sola’s van de Reformatie in het licht van de theologische en kerkelijke ontwikkelingen tussen Luthers tijd en de onze opnieuw te worden bekeken. Zij stelde dat een veranderd zicht op bijvoorbeeld de Bijbel als Woord van God nieuwe wegen voor gesprekken tussen christenen van verschillende kerken kan openen.

Daarom was haar antwoord op de vraag van wie de Reformatie is duidelijk. De Reformatie is van God en niet van de lutheranen of van de gereformeerden. En als de Reformatie van God is, dient het jubileum theologisch en interkerkelijk benaderd te worden

De openbare avondlezing werd gehouden door prof. Barbara Mahlmann-Baur (Bern). Als een van de beroemdste kenners van de Duitse literatuurgeschiedenis van de 16e tot de 18e eeuw gaf ze een groots overzicht van de impulsen die Luthers reformatie heeft gehad op gedichten, toneelstukken, liederen, brieven en boeken.

Regionale wijnen

Haar lezing was dermate vol van inhoud en lang van duur dat de deelnemers daarna aan nieuwe en andere impulsen toe waren. Die werden onder andere via de regionale wijnen geboden en genoten, hoewel er ook waren die het bij mineraalwater hielden. Het is immers de tijd van vasten, ook voor niet-rooms-katholieken.

Op de Melanchthonacademie in de Duitse stad Bretten buigen zo’n veertig wetenschappers zich van 1 tot en met 3 maart over de vraag ”Van wie is de Reformatie?” In deze krant drie keer een impressie. Vandaag deel 1.

www.refo500.nl