„Als je het niet vraagt en je bent een grijze muis, dan maak je kans.” Dat was de omschrijving die Van Rompuy gaf over personen die een topfunctie binnen Europa in de wacht slepen. Hij deed dat kort voordat de Europese leiders hem eind 2009 kozen tot hun eerste vaste voorzitter.

De toenmalige premier van België had de omstandigheden mee. De EU-leiders zochten een compromissenbouwer uit een niet al te grote lidstaat. Te bekend, ambitieus en krachtig moest de ideale kandidaat ook niet zijn. In de wandelgangen circuleerde de naam van Jan Peter Balkenende, maar Van Rompuy bleek de perfecte grijze muis.

En dat heeft hij geweten. Na een toespraak van Van Rompuy kort na zijn aantreden stelde de EU-kritische Britse Europarlementariër Nigel Farage dat de nieuwe Europese president het charisma van een natte dweil had en de uitstraling van een tweederangs bankmedewerker.

De intellectueel Van Rompuy trok zich ogenschijnlijk niets aan van de belediging. Hij is nu eenmaal geen ruziezoeker, maar een diplomaat van de tussenweg. Een van zijn favoriete bezigheden is het schrijven van haiku’s, een Japanse dichtvorm. Hij publiceert die gedichten regelmatig op zijn website.

Van Rompuy liep heel lang mee in de Belgische politiek. Als minister van Begroting slaagde de christendemocraat erin het tekort fors omlaag te krijgen, zodat het land klaar was voor invoering van de euro. Van 30 december 2008 tot november 2009 was hij premier. Nog geen jaar dus, maar hij wist in die tijd wel de rust te bewaren in het uiterst verdeelde kabinet.

Als voorzitter van de Europese Raad van EU-leiders zag Van Rompuy zich meteen geconfronteerd met de schuldencrisis en de redding van noodlijdende eurolanden. Met zijn voortvarende aanpak en compromisbereidheid zou hij veel geloofwaardigheid hebben opgebouwd. „Hij slaagt erin de raad te laten samenwerken”, aldus een Deense diplomaat in een Vlaamse krant. Volgens premier Mark Rutte beschikt de Belg over een belangrijke combinatie van „wijsheid en bescheidenheid.”

Omdat de crisis zijn termijn van 2,5 jaar overschaduwde, wil Van Rompuy in zijn tweede termijn tot eind 2014 zijn functie verder uitbouwen. Op zijn nieuwjaarsreceptie grapte hij over zijn toekomst als eerste president in de geschiedenis van de EU: „Het kan zijn dat ik dit werk voortzet, het kan ook zijn dat het de laatste keer is dat u deze briljante voorzitter aan het werk zult zien.”