Verkiezingen

Heel soms zijn internationale politieke ontwikkelingen goed voorspelbaar. Dat geldt zeker 
voor de herverkiezing van Vladimir Poetin tot president van de Russische Federatie. Natuurlijk zullen er enkele andere kandidaten zijn, maar die maken geen schijn van kans. Toch is er hoop voor een verdere toekomst van 
democratisering. Ook ik nam begin december in deze krant 
nog de positie in dat de opstand van dat moment tegen de fraude in de parlementsverkiezingen wel snel zou overwaaien. Ik had het echter bij het verkeerde eind.

We kunnen inmiddels vaststellen dat er een nieuwe generatie is opgestaan van goed opgeleide jongeren. Door middel van de sociale media hebben zij toegang tot de waarheid over Rusland, die anders is dan de staatsmedia willen doen geloven. Deze generatie wil hard werken en daarmee goed verdienen. Zij accepteert niet langer dat één partij, Verenigd Rusland, de dienst uitmaakt in het land en alle interessante posities verdeelt onder zijn aanhang en zo de touwtjes in handen houdt, zowel in regering, staatsapparaat als de rechtsgang.

Van een verenigde oppositie tegen Poetin, Medvedev en hun gevolg is echter nog geen sprake. Het verzet tegen de machthebbers kan nog geen vuist maken. Hoewel ze Poetin de terugkeer tot de tsarentroon niet kunnen ontnemen, hebben de ‘opstandelingen’ toch wel succes geboekt als het Kremlin 50.000 politiemensen en 10.000 soldaten denkt te moeten optrommelen tegen een demonstratie. Nog geen Wende, maar wel onrust binnen de muren van het Kremlin!

Ruslands toekomst

Hoe zal Rusland zich gaan ontwikkelen onder de twee volgende termijnen van zes jaren die Poetin wellicht vol gaat maken, dus tot 2024? Medvedev en Poetin hebben in hun wisselende rollen van premier en president beloofd structurele verbeteringen aan te gaan brengen in sectoren die dat bitter nodig hebben: onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg, landbouw en technologie. Ondanks mooie beloften is daar maar weinig van terechtgekomen. De rijken in Rusland worden rijker en de armen armer. Dat legt een claim op de stabiliteit van het land.

Dat ook het bedrijfsleven bang 
is voor een instabiel Rusland, blijkt uit het feit dat in 2011 Rusland de op één na grootste kapitaalvlucht naar het buitenland heeft gekend sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991. Het Kremlin heeft het merendeel van de sterk gestegen energieopbrengsten opgepot voor slecht economisch weer, zoals dat het geval was met de financiële crisis van 2008. Maar had Moskou dit geld niet beter kunnen besteden in langetermijninvesteringen in de genoemde sectoren? Als het nu economisch weer slechter gaat, zou er wel eens bredere sociale onrust kunnen uitbreken dan alleen onder goed opgeleide jongeren.

Wel investeert het Kremlin massaal in de krijgsmacht: zo’n 470 miljard euro tot 2020. Dan lijkt het erop dat het leger belangrijker is dan de bevolking, wat we ons nog kunnen herinneren uit het Sovjettijdperk. Maar zal de bevolking dat wel accepteren? Als Poetin niet in de slecht draaiende sectoren investeert noch de economie herstructureert van de fixatie op energie, kan dit ernstige gevolgen hebben voor de sociaaleconomische ontwikkeling van Rusland in de komende decennia.

Veiligheidsbeleid

Er zijn verschillende ontwikkelingen gaande die wijzen op verslechtering van de verhoudingen tussen Moskou en het Westen. Allereerst is daar de genoemde grootschalige herstructurering van het Russische leger. Dat zal echter geen terugkeer brengen van een oppermachtig militair apparaat, en dus ook geen militaire dreiging voor het Westen. Maar wel een krijgsmacht die een geduchte klap kan uitdelen naar buurlanden, zoals we in 2008 gezien hebben met Georgië. Dat kan ook westerse veiligheidsbelangen raken, zeker wanneer de pijpleidingen rond de Zwarte Zee en de Kaspische Zee in het geding zijn, die de westerse afhankelijkheid van Russische energieleveranties moeten verminderen.

Voorts staat de ”reset”, het Amerikaanse en ook NAVO-beleid ter verbetering van de betrekkingen met Moskou, ter discussie. Na 
het succes van een nieuw kernwapenverdrag is het bergafwaarts gegaan. Rusland heeft diverse meningsverschillen met het 
Westen, bijvoorbeeld over het 
westerse raketschild, over tactische kernwapens en over een wapenbeheersingsverdrag in Europa. Er zijn ook dreigementen van Medvedev en Poetin om raketsystemen te plaatsen op de grens met Polen en de Baltische staten. Het recente bezoek van de Russische minister van Buitenlandse Zaken aan Syrië, kort na een Russisch en Chinees veto tegen een VN-resolutie om de Syrische president Assad af te laten treden, was goed vlagvertoon voor Moskou, maar doet de relaties met het Westen alleen maar verder verslechteren.

Zoals de vlag er nu bij hangt, gaat Rusland onder president Poetin een moeilijke tijd tegemoet. Intern met slechte vooruitzichten voor de sociaaleconomische toestand en extern met oplopende spanning met het Westen. Ik hoop dat ik ernaast zit met dit sombere toekomstbeeld.

De auteur is publicist internationale veiligheid en is als Ruslandkundige verbonden aan het Instituut Clingendael en de Rijksuniversiteit Groningen.