Het was een weinig verheffende vertoning. De gemeenteraad van Apeldoorn sprak zich vorige week donderdag, in een chaotische vergadering tot ver na middernacht, uit over een vernietigend rapport van een commissie die onderzoek deed naar het grondbedrijf. Apeldoorn wacht een tekort van zo’n 115 miljoen tot 200 miljoen euro.

De politieke verantwoording werd gedomineerd door partijpolitiek gekissebis. Het college koos vooral de verdediging, zoomde in op details, terwijl de collegepartijen langdurig de achterkamertjes indoken om te bezien hoe de schade voor de coalitie beperkt zou kunnen worden. De dieperliggende oorzaken én noodzakelijke verbeteringen kwamen nauwelijks aan bod. En de burger? Die kon er geen touw meer aan vastknopen.

Toch zijn de conclusies van het rapport ”De grond wordt duur betaald” glashelder. Het college heeft de raad op verschillende belangrijke momenten onvolledig, onjuist en te laat geïnformeerd. Ook al werd de hardste conclusie over een ”bewust onjuist” informeren door de raad ontdaan van het woordje ”bewust”, dan nog zijn de resterende conclusies bikkelhard.

Het niet-juist informeren geldt als een zwaar politiek vergrijp. Commissievoorzitter Van den Berge noemde het opstappen van wethouder Metz (VVD) donderdag dan ook „logisch.” De vier andere wethouders (CDA, PvdA, D66 en CU) stelden donderdag hun zetel beschikbaar.

De raad moet zich nu uitspreken over hun rol in het debacle. Bij een beoordeling van fouten en missers speelt mee dat het grondbedrijf een buitengewoon ingewikkeld beleidsterrein is. De gemaakte fouten zijn echter dermate ernstig dat de raad deze niet zomaar over z’n kant kan laten gaan. Andere colleges zijn om minder ingrijpende zaken gevallen.

Het wegsturen van het college is een optie. Collegeleden hebben immers aantoonbaar niet of onvoldoende ingegrepen. Treft iedere wethouder echter evenveel blaam? En hebben raad, burgemeester, accountant en provincie ook geen steken laten vallen?

Bovendien, verdwijnt er niet veel kennis met het naar huis sturen van het hele college, terwijl dit door de wachtgeldregeling veel geld kost? Zeker op een moment dat Apeldoorn nog zeven oud-wethouders met wachtgeld in de kost heeft. Een gefundeerd én verantwoord oordeel vellen, is daarom niet eenvoudig.

Het verloop van het debat van donderdagavond is onvoorspelbaar. Volgens sommigen is met de harde conclusies slechts één uitkomst mogelijk. Gemeentebelangen heeft al een motie van wantrouwen aangekondigd. Wethouder Spoelstra (PvdA) loopt als portefeuillehouder Financiën de grootste risico’s. Een mogelijkheid is echter ook dat het college zelf opstapt.

Veel hangt af van de opstelling van college en coalitie. Het resultaat kan daarom ook wel eens anders uitvallen. In Apeldoorn zitten sinds jaar en dag de grote drie (CDA, VVD en PvdA) in het college. Niet uitgesloten is dat de coalitie­partijen vanavond –na koortsachtig vooroverleg– de gelederen sluiten en willen overgaan tot de orde van de dag. Ook al zou de geloofwaardigheid daardoor een nieuwe deuk oplopen.

Want opvallend is hoe weinig politici afgelopen donderdag het boetekleed aantrokken. In het college bood eigenlijk alleen wethouder Spoelstra „excuses” aan. Wel gaven het college en verschillende fracties aan medeverantwoordelijk te zijn. In de raad maakte alleen de SGP excuses richting burgers, hoewel deze fractie –met Gemeente­belangen– de afgelopen jaren aantoonbaar kritisch is geweest over het grondbedrijf.

De SGP gaf een Bijbelse onderbouwing voor haar standpunt niet zonder meer collegeleden de laan uit te sturen. De fractie is bereid excuses te aanvaarden. „Bij oprechte schuldbelijdenis is er immers onvoorwaardelijke vergeving bij God”, aldus raadslid Mulder.

Uit reacties van burgers in lokale media blijkt forse kritiek op de opstelling van de coalitie. Het vertrouwen is geschaad. Als college en coalitie vanavond geen andere houding aannemen én niet duidelijk maken ze echt lering te willen trekken uit het rapport, valt het ergste te vrezen.