Het is de tijd waarin zware industrie nog niet bestond en de uitstoot van CO(in2( geen invloed op het klimaat had. En daar is het de wetenschappers ook om te doen: vaststellen hoe het klimaat er zonder broeikaseffect uitzag. Het KNMI en het Nationaal Archief werken aan dit Europese project mee.

”Climatological database for the World’s Oceans” (Cliwoc) is de naam van het project, dat financieel wordt gesteund door de Europese Unie. Klimatologen van de vroegere grote zeevarende mogendheden Spanje, Engeland en Nederland werken erin samen. Ze bestuderen vooral de weersgegevens in de logboeken van schepen die tussen 1750 en 1850 de oceanen bevoeren. Het uiteindelijk doel is inzicht te krijgen in de globale opwarming.

„In die tijd hielden opvarenden minutieus bij wat voor weer het was op zee”, zegt Günther Können, hoofd klimaatanalyse van het KNMI. Samen met een collega, de meteoroloog Frits Koek, werkt Können mee aan Europese project.

Volgens Können bieden de logboeken veel inzicht in het weer van eeuwen terug. „Niemand is tot nu toe op het idee gekomen die logboeken te bestuderen. Maar nu komen we bijvoorbeeld te weten hoe het weer rond het Afrikaanse continent was.”

Niet alleen het KNMI, ook het Nationaal Archief werkt mee aan Cliwoc. Van de 900 scheepslogboeken die zijn bestudeerd, komen er 150 uit het Nederlandse archief. Daaruit haalden de onderzoekers 30.000 weerswaarnemingen. Bovendien bezit het KNMI zelf ook een verzameling oude logboeken waaruit nog eens 36.000 gegevens konden worden gehaald. De database van Cliwoc bevat maar liefst 150.000 weersgegevens uit de periode 1750-1850.

Volgens Können kan ondanks het in vroeger tijd ontbreken van technische hulpmiddelen zoals thermometer en barometer toch een goed beeld worden verkregen. „Je kunt analyseren aan de hand van windgegevens, stroomsnelheid en luchtdrukverschillen. Daar werden allemaal gegevens over opgeschreven. De Engelse partners zijn bijvoorbeeld bezig het aantal El Niño’s uit die tijd op een rijtje te zetten.”

Dat alleen het weer op de oceanen aan bod komt, is volgens Können geen probleem. „De aarde bestaat voor het overgrote deel uit water.”