Koningin Elizabeth II zestig jaar op de troon
Elizabeth II is 6 februari zestig jaar koningin van Groot-Brittannië. Zestig jaar bleef zij dezelfde toegewijde vorstin. Al zag niet iedereen dat altijd zo.
Koningin Elizabeth wordt vaak afgeschilderd als de afstandelijke, wat koude, grijze dame. Niet van haar stuk te brengen. Zo kennen de Britten haar, zo kent de wereld haar.
Is dat Elizabeth Windsor echt? Of is ze meer? Als moeder en oma is zij een warme, hartelijke vrouw, vertellen omstanders. Maar van die Elizabeth –die ook voor haar familie ”the Queen” is en blijft– krijgt de buitenwacht weinig te zien. Dat is privé.
Het publiek kent Elizabeth vooral als staatshoofd, als een vrouw die zeker is van haar zaak en onverstoorbaar. Daarvoor heeft zij al te veel meegemaakt. Na zestig jaar op de troon brengt zelfs het leven van een vorstin van vele miljoenen onderdanen weinig verrassingen meer. Koningin Elizabeth zag twaalf premiers langskomen. Zij zag het politieke veld verschuiven van rechts naar links en weer terug. Zij zag Britse militairen naar oorlogsgebieden vertrekken en ervan terugkeren. Zij was voorbereid op een nucleaire aanval op Londen tijdens de Koude Oorlog, maar zij ontving jaren later ook de nieuwe leiders van Oost-Europa na de val van het IJzeren Gordijn.
De groten der aarden zijn voor haar niet groot meer. De ontvangst van de Amerikaanse president Obama was voor haar geen bijzonderheid, maar een routineklus. Fijntjes corrigeerde zij –als een wijze moeder– de ”machtigste man op aarde” toen die het Engelse volkslied negeerde tijdens een staatsbanket. Dat kon zij doen.
En evengoed sprak zij de luidruchtige Italiaanse premier Berlusconi aan op zijn de aandacht opeisende gedrag tijdens een topontmoeting. Dat kon zij doen. Zestig jaar op de troon heeft haar letterlijk en figuurlijk tot een éminence grise gemaakt.
Moed
Zo begon het overigens niet. In 1952 was zij een glamourprinses; slechts 25 jaar oud. Haar jonge en frisse uitstraling gaf de Britten moed in de moeitevolle jaren van wederopbouw en herstel na de Tweede Wereldoorlog.
Elizabeth besteeg de troon met bewustheid van haar taak en opdracht. Van jongs af wist zij wat er wachtte. Althans vanaf 1936, toen haar vader plotseling koning George VI werd, toen diens broer aftrad vanwege de keus voor een gescheiden vrouw. Vanaf dat moment was Elizabeth de eerste in de lijn van troonsopvolging.
Hoewel de gezondheid van haar vader achteruitging, had zij begin 1952 niet verwacht zo snel de troon te moeten bestijgen. De prinses was met haar man, prins Philip, in Kenia. Zij verbleven de nacht van het overlijden van haar vader in een boomhut vlak bij een water waar de wilde dieren ’s nachts kwamen drinken. De schoonheid van de omgeving verbleekte in één moment toen het droeve bericht vanuit Londen hen bereikte. „Zij waren volkomen geschokt. Verdriet mengde zich met de wetenschap dat dit het einde betekende van hun vrije, onafhankelijke leven samen”, zo schreef de biograaf van haar moeder, William Shawcross.
Elizabeth was per direct koningin. Zij vertrok als prinses naar Afrika, maar keerde terug als vorstin. Haar officiële kroning volgde pas ruim een jaar later, op 2 juni 1953. Dat was op aandringen van minister-president Churchill. Die was tegen een kroningsplechtigheid in 1952, omdat hij de economische crisis zo hevig vond dat er geen enkele werkdag verloren kon gaan.
De kroning werd een volksgebeurtenis, omdat de plechtigheid voor het eerst in de geschiedenis live op tv te volgen was. De verkoop van tv-toestellen in het koninkrijk en daarbuiten kreeg een enorme impuls door dat besluit.
Vol plichtsbesef pakte Elizabeth haar werk op: „met toewijding aan God, haar ambt en dagelijks werk.” Zij was van een nieuwe generatie, maar bleef de Koningin, met hoofdletter geschreven. Vanaf het begin was zij ervan overtuigd dat de monarchie alleen zou kunnen overleven door het aanzien van haar ambt hoog te houden. „Zij is zowel toegankelijk als onbereikbaar. Zij gaat naar het volk toe, maar het volk raakt haar niet aan”, schreef Marc Roche, die een boek over haar samenstelde, eens.
Lang werkte deze strategie. Het ging echter mis toen prinses Diana de vensters van de paleizen openzette en een nauwe band met de media aanging. Koos Elizabeth voor het bewaren van afstand, Diana koos door haar kleding, gedrag en interviews voor het gebruiken van de media. Koos de koningin voor het dienen van land en kroon; Diana koos voor het versterken van haar eigen sterrenimago. Dat botste.
Het volk koos voor het nieuwe air van de prinses en begreep de in zijn ogen afstandelijke, hooghartige opstelling van de vorstin niet meer. Rond de dood van Diana bereikte de kritiek op koningin Elizabeth haar hoogtepunt. Zelfs na het overlijdensbericht reageerde de koningin schijnbaar onverstoorbaar.
Later trok de vorstin wel lessen uit de Dianamania –ze liet toe dat het hof een tikkeltje minder formeel werd– en accepteerde een tweede huwelijk van prins Charles, met Camilla. Maar uiteindelijk won zij het gevecht en bleek de kracht van haar strategie groter, want bij haar vijftigjarig regeringsjubileum in 2002 vierden de Britten dat feest uitbundig. En Diana? Die ging de geschiedenis in als een overspelige showprinses.
Diepgaander is de analyse die een woordvoerder van de Anglicaanse Kerk –de koningin is er hoofd van– eens gaf over de verwijdering tussen vorstin en volk. Hij stelde: „Haar vroomheid is van groot belang om haar te begrijpen. Zij is niet veranderd, maar de maatschappij heeft zich ontdaan van kerkelijke bindingen, vandaar een zekere kloof.” Die kloof lijkt minder gemakkelijk te dichten. Niemand weet hoezeer de oorzaak van de verwijdering Elizabeth II pijn doet. Misschien zullen haar memoires het ooit openbaren.
Lees hier via Digibron een artikel uit het Gereformeerd Weekblad van 1953 over de kroning van koningin Elizabeth II.
Activiteiten
Het zestigjarig regeringsjubileum van koningin Elizabeth wordt groots gevierd in Groot-Brittannië. Een deel van de activiteiten is al bekendgemaakt.
De koningin en haar man brengen bezoeken in Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland. Andere leden van de Engelse koninklijke familie bezoeken andere plaatsen in het Verenigd Koninkrijk en de landen overzee waarvan de koningin staatshoofd is.
Op het terrein van Windsor Castle krijgt de koningin op 10, 11 en 13 mei een show aangeboden van militairen, dansers, musici en paardrijders. Op 12 mei woont de koningin in de Westminster Abbey in Londen een dienst bij, georganiseerd door het Gemenebest, waar zij het hoofd van is.
Het accent van de viering valt op 2 tot en met 5 juni. In Groot-Brittannië is er een speciale vrije dag voor afgekondigd. Er worden straatfeesten georganiseerd, duizend boten zullen voor de koningin langsvaren op de Theems (3 juni). Wereldwijd zullen er vreugdefakkels worden ontstoken (4 juni). Op 5 juni is er een dankdienst in St. Paul’s Cathedral in Londen en een optocht van rijtuigen en koetsen.
In Buckingham Palace in Londen, Windsor Castle, Palace of Holyroodhouse (Edinburgh), het National Maritime Museum, The National Portrait Gallery en het Victoria and Albert Museum worden exposities gehouden ter ere van het jubileum.
Verder wordt er een bos aangeplant en krijgen goede doelen extra geld en aandacht.
www.2012queensdiamondjubilee.com
Hoogte- en dieptepunten
Een overzicht van hoogte- en dieptepunten uit de zestig jaar dat koningin Elizabeth op de troon zat.
1952 – troonsbestijging
1953 – kroning
1953 – begin lange reis langs Gemenebestlanden
1956 – Suezcrisis
1959 – geboorte zoon Andrew
1960 – begin van dekolonisatie Gemenebestlanden
1963 – geboorte zoon Edward
1977 – zilveren regeringsjubileum
1981 – aanslag op haar leven
1981 – huwelijk prins Charles en Diana Spencer
1982 – Falklandoorlog Engeland-Argentinië
1992 – echtscheiding dochter Anne
1992 – grote brand in Windsor Castle
1996 – echtscheiding zonen Charles en Andrew
1997 – prinses Diana komt om bij ongeluk; veel kritiek op koninklijke familie
2002 – dood zus Margaret en moeder
2005 – tweede huwelijk prins Charles
Premiers
Premiers met wie koningin Elizabeth moest samenwerken.
Churchill 1951-1955 Conservative
Eden 1955-1957 Conservative
Macmillan 1957-1963 Conservative
Douglas-Home 1963-1964 Conservative
Wilson 1964-1970 Labour
Heath 1970-1974 Conservative
Wilson 1974-1976 Labour
Callaghan 1976-1979 Labour
Margaret Thatcher 1979-1990 Conservative
Major 1990-1997 Conservative
Blair 1997-2007 Labour
Brown 2007-2010 Labour
Cameron 2010-heden Conservative