Het balletje kwam aan het rollen toen de Italiaanse Hoge Raad in 2004 besliste dat de Italiaanse rechter bevoegd is te oordelen over een schadeclaim van Luigi Ferrini tegen Duitsland. Ferrini was tijdens de Tweede Wereldoorlog gedeporteerd en als dwangarbeider tewerkgesteld door het Hitlerbewind en had daarvoor nooit compensatie gehad.

Als gevolg van de uitspraak werd al conservatoir beslag gelegd op Duits staatseigendom in Italië. Ook vreest Duitsland dat de Ferrinizaak leidt tot „honderden nieuwe gevallen” van schadeclaims tegen Duitsland wegens tijdens de oorlog geleden schade.

Duitsland diende daarom in 2008 een klacht in bij het ICJ in Den Haag, de hoogste juridische instantie van de VN die recht spreekt over geschillen tussen staten. Volgens de regering in Berlijn komt de gang van zaken in Italië neer op een schending van de „soevereine immuniteit” van Duitsland.

Eeuwen geleden vatte het idee post dat de Europese koningen door God op hun troon zijn geplaatst en daardoor onschendbaar zijn. Zij regeerden als soeverein over hun staat, zonder dat een ander land zich ermee mocht bemoeien. Hier liggen de wortels van het huidige beginsel van de soevereiniteit en immuniteit van onafhankelijke staten in het systeem van het internationaal recht.

Oorlogen worden van oudsher beëindigd door vredesverdragen tussen staten, waarin ook reparatiebetalingen tussen staten kunnen worden afgesproken. Individuele burgers hebben volgens de klassieke opvatting van het volkenrecht niet de mogelijkheid om daarnaast een soevereine staat in een ander land voor de rechter te dagen. De uitspraak van de Italiaanse Hoge Raad is een breuk met die traditie.

Duitsland waarschuwde tijdens de mondelinge behandeling van de zaak in het Vredespaleis dan ook voor vergaande consequenties als de Italiaanse uitspraak standhoudt voor de hoogste VN-rechters.

Italië op zijn beurt vindt het een bindende regel van het huidige volkenrecht dat slachtoffers van misdaden tegen de mensheid recht hebben op compensatie. Indien nodig kan dan volgens Rome ook worden afgeweken van het aloude beginsel van de immuniteit van staten. Italië wijst erop dat veel burgers die van 1943 tot 1945 als slaven zijn behandeld, nooit compensatie hebben gekregen.