De afscheiding, door de Israëliërs meestal ”het hek” en door de Palestijnen ”de muur” genoemd, moet uiteindelijk zo’n beetje de hele Westoever van Israël afsluiten en plegers van zelfmoordaanslagen buiten de deur houden. Het bijna voltooide deel rond Jeruzalem, dat op de grens met de Westoever ligt, is ingewikkeld en politiek gevoelig, omdat het een fysieke bevestiging vormt van Israëls annexatie van het door de Palestijnen opgeëiste oostelijke stadsdeel.

De omheining is een belangrijk twistpunt geworden in de onderhandelingen over de ”routekaart voor vrede” en de Amerikaanse president George Bush heeft enig begrip getoond voor de Palestijnse weerstand ertegen. Naar verwachting zal Bush de omheining aan de orde stellen als hij vandaag met de Israëlische premier Ariel Sharon praat.

Een oplossing zal niet eenvoudig zijn. De Israëliërs stellen zich hard op, vooral in Jeruzalem, waar de afgelopen drie jaar bij 20 zelfmoordaanslagen 103 doden en honderden gewonden zijn gevallen. „Vrede is een illusie”, zegt Avishai Gabbay, een 24-jarige Israëliër, in de Ben Yehudastraat, waar verschillende van de aanslagen zijn gepleegd. „Jullie blijven aan jullie kant, wij aan de onze en laten we het zo houden.”

De Palestijnen daarentegen zijn furieus over de afscheiding. Ze zien er een zoveelste poging van Israël in om hun bewegingsvrijheid te beperken en hen van hun landbouwgronden, heiligdommen en werkgelegenheid af te snijden. „Het voelt als een gevangenis”, zegt Nidal Dirawi, een 32-jarige leraar die aan de landelijke zuidzijde van Jeruzalem staat te kijken naar vrachtwagens die grind storten ter versteviging van de muur. Die is trouwens deels gebouwd door Palestijnen. Zij zeggen het werk uit pure armoede te hebben moeten aannemen.

Oost-Jeruzalem, dat de Oude Stad omvat, waar Joden, christenen en moslims religieuze wortels en heiligdommen hebben, werd in de Zesdaagse Oorlog van 1967 door Israël veroverd op Jordanië en later geannexeerd. Voor de 2 miljoen Palestijnen op de Westoever, waar Jeruzalem in het noorden, oosten en zuiden in uitsteekt, is het oostelijk stadsdeel echter altijd een zakelijke en religieuze centrum gebleven. Het noordelijke deel van de nieuwe afscheiding grendelt Jeruzalem geheel af van het bestuurscentrum van de Westoever, Ramallah, en de weg naar Nablus en andere Palestijnse steden. De zuidelijke afscheiding grendelt de stad af van Bethlehem, Hebron en andere Palestijnse gebieden. Samen zijn de noordelijke en de zuidelijke afscheiding, het afgelopen half jaar gebouwd, ongeveer 20 kilometer lang. Hoe het gat aan de dunbevolkte oostkant precies zal worden gedicht, staat nog niet vast.

De Israëliërs zeggen dat de scheiding nodig is om het terrorisme te stoppen en onderhandelingen over een vredesverdrag mogelijk te maken. Daarna, zeggen zij, kan de afscheiding eventueel worden verplaatst of verwijderd. Maar de Palestijnen veroordelen de scheiding als een middel om land in te pikken dat aan hen behoort. Bij de bouw van een deel van de afscheiding in het noorden van de Westoever zijn grote stukken Palestijns bouwland geconfisqueerd.

Het hekwerk om Jeruzalem snijdt de Palestijnen af van scholen, ziekenhuizen, banen en de mogelijkheid om te bidden in de al-Aqsa-moskee, zeggen tegenstanders. En het scheidt de ongeveer 200.000 Palestijnen in Oost-Jeruzalem van hun familieleden en vrienden op de Westoever. De contacten zijn nu al heel moeilijk door de vele wegversperringen die Israël heeft opgericht sinds in september 2000 de nieuwe Palestijnse opstand uitbrak. Maar zij waren niet onmogelijk en er was hoop dat de versperringen op zeker moment zouden verdwijnen.

Het afscheidingsproject ondermijnt ook de pogingen van de Palestijnen om hun toekomstige hoofdstad Oost-Jeruzalem alvast tot ontwikkeling te brengen, zegt Stephanie Koury, juridisch adviseur van de PLO.

De situatie wordt gecompliceerd door het feit dat Israël Oost-Jeruzalem heeft omringd met Joodse wijken, waardoor een simpele deling onmogelijk is en er in het bezette stadsdeel zelfs sprake is van een summiere Joodse meerderheid.

Er zijn Palestijnse gebieden die door de bouw van de afscheiding geheel ingesloten raken omdat er aan de andere kant al reisbeperkingen gelden. Het hek aan de zuidkant van Jeruzalem maakt bijvoorbeeld een lus over de Westoever om het Graf van Rachel, een Joods heiligdom, bij Israël te trekken. Het Graf van Rachel ligt in Bethlehem en de ongeveer 400 Palestijnen die er in de buurt wonen zullen van Bethlehem worden afgesneden, maar zullen waarschijnlijk ook geen pasjes voor Jeruzalem krijgen.

De nieuwe afscheiding is geen muur waar je overheen kunt springen of klimmen. Op sommige plaatsen is zij zo breed als een voetbalveld met in het midden een 3 meter hoog hek, uitgerust met sensoren, en aan beide zijden 4 meter diepe greppels en piramidevormige bundels scheermesdraad. Aan de Israëlische kant is een strook zand aangebracht om voetafdrukken zichtbaar te maken en daarnaast een geplaveide weg voor patrouilles.

Afgezien van de delen bij Jeruzalem is in het noorden 145 kilometer van de afscheiding bijna voltooid. Ook deze afscheiding steekt op verschillende plaatsen op Palestijns gebied uit, waardoor Palestijnse boeren van hun boomgaarden worden afgesneden. Alleen al in zijn eerste fase heeft het afscheidingsproject 1140 hectare Palestijns land opgeslokt. Israël heeft 19,4 miljoen euro uitgetrokken om gedupeerde Palestijnen te compenseren, maar slechts weinigen hebben dat geld aangenomen, uit vrees daarmee voor altijd hun kans te verspelen om het land terug te krijgen.

Volgens de huidige plannen moet de hele afscheiding, inclusief het deel rond Jeruzalem, uiteindelijk 600 kilometer lang worden. De Israëlische regering wijst erop dat er vanuit de Gazastrook, dat al jaren van Israël is afgescheiden, vrijwel geen aanslagen zijn gepleegd. „We moeten het leven van onze burgers beschermen”, zegt de Israëlische regeringswoordvoerder Avi Pazner. Sameeh Abu Ramila, die aan de Westoever-kant van de afscheiding woont, denkt er anders over. „Het hek zal een van de redenen zijn voor de volgende oorlog”, zegt hij.