Commissievoorzitter H. van den Berge (SGP) presenteerde gisteravond in het stadhuis van Apeldoorn het onderzoek ”De grond wordt duur betaald”. Maandenlang reconstrueerde een onderzoeks­commissie het ontstaan van megaverliezen bij het grondbedrijf. De tekorten kunnen –in het slechtste geval– oplopen tot bijna 200 miljoen euro.

Hoe heeft het zover kunnen komen?

„Door een combinatie van factoren. Hoofdoorzaken zijn een te groot optimisme over nieuwbouw, en een te grootschalige grondaankoop, terwijl het college onvoldoende openstond voor kritische waarschuwingen. Woningbouw op een bedrijventerrein bij de A1 zou volgens het college 20 miljoen euro opleveren. Die verwachting blijkt echter nergens op te zijn gebaseerd.”

Het college informeerde de raad hierbij bewust onjuist. Op verschillende andere belangrijke punten onvolledig of te laat.
„Inderdaad. Deze conclusie is diep teleurstellend. Er was sprake van planoptimisme, waardoor er onvoldoende is gelet op risico’s. Ook werden hierdoor ambtelijke waarschuwingen genegeerd. Maar het is wel goed dat de informatie nu op tafel ligt. De politiek moffelt de resultaten niet weg. Ik hoop dat burgers er óók op die manier naar willen kijken.”

Bij het onjuist informeren van een raad rest een college maar één conclusie. Opstappen?

„De commissie doet daar geen uitspraak over. Wij geven alleen zo eerlijk mogelijk de feiten weer: wat is er gebeurd? Met een onderbouwing. Wij hebben ons niet gebogen over politieke consequenties. Het is aan de raad om politieke conclusies te trekken.”

Ook de raad krijgt een veeg uit de pan: te afwachtend, te lijdzaam.

„We steken de hand ook in eigen boezem. De raad zal zich moeten afvragen of hij het boetekleed moet aantrekken. Verder dienen raadsleden daadkrachtiger op te treden.”

Heeft iedereen zitten slapen? College, raad, accountants?

„Wethouders, raadsleden en ambtenaren werken allemaal hard. De materie rond het grondbedrijf is echter bijzonder ingewikkeld. Daarbij is er een verschil in de rol van het college en de raad. Het college heeft een actieve informatieplicht richting de raad. Het college moet explicieter aangeven wat de consequenties van voorstellen zijn: waar liggen knelpunten, wat zijn de dillema’s? De raad krijgt die informatie niet altijd. Raadsleden moeten ook leren om kritische signalen op te pakken.”

Wethouders kunnen niet of slecht omgaan met kritiek van ambtenaren. In het raadsonderzoek-Reesink (2005) werd dit ook al geconstateerd. Is dat na zes jaar nog niet gelukt?

„Bij de afdeling ruimtelijke ontwikkeling niet. Daarom doen wij nu exact dezelfde aanbeveling. Ambtenaren moeten de ruimte krijgen om kritiek te uiten en wethouders moeten leren luisteren.”

Hoe kan Apeldoorn nu wel een omslag bereiken?

„Daar ligt een verantwoordelijkheid voor college en ambtelijk apparaat. Ik hoop dat politici na dit onderzoek willen kijken naar structurele verbeteringen en niet blijven steken in politieke afrekeningen.”

Een burger krijgt inmiddels het idee dat politici maar wat aanrommelen. Terecht?

„We moeten oppassen voor een beeld alsof alles fout gaat in Apeldoorn. Op verschillende andere punten scoort de gemeente juist goed. Met het sociaal beleid staat Apeldoorn boven in de landelijke top. Het gemeentebestuur zal echter heel wat moeten investeren om het vertrouwen van de burger terug te winnen. Apeldoorn heeft veel krediet verloren. Letterlijk en figuurlijk. Dat is pijnlijk voor de burger. Alerter optreden had veel geld kunnen besparen.”

U hebt nu twee raadsonderzoeken geleid. Mooi werk?

„Het is boeiend en belangrijk. De raad zou dit instrument vaker moeten inzetten.”