Tijdens het bezoek van de Amerikaanse president Bush aan Peru, vorig jaar maart, kwamen er bij een aanslag in de buurt van de Amerikaanse ambassade in Lima tien mensen om het leven. Direct deden geruchten de ronde dat Lichtend Pad (Sendero Luminoso) achter deze daad zou zitten.

Sedertdien is Lichtend Pad terug van weggeweest. In de afgelopen maanden deden zich meer dan 130 incidenten voor waarbij Lichtend Pad was betrokken, vooral in de regio’s Ayacucho en de Apurimacvallei. Ronduit spectaculair was de gijzeling van 71 arbeiders van het Argentijnse gasbedrijf Techint. President Toledo loofde het leger voor de „briljante operatie” waarbij de arbeiders werden bevrijd, zonder losgeld te betalen. In werkelijkheid hadden de rebellen de arbeiders al laten gaan voordat het leger ter plaatse kwam. Volgens waarnemers wilden de rebellen met de daad zich alleen maar laten zien en zouden ze zich ordelijk hebben teruggetrokken.

„De pijpleiding die Techint wilde aanleggen, is belangrijk voor de ontwikkeling van Peru. De gijzeling moet daarom niet als een geïsoleerde daad worden gezien, maar als een intensivering van subversieve activiteiten”, concludeert Luis Ruiz Guerra van de protestants-christelijke hulporganisatie Ayni in Huanta. Luis Ruiz’ organisatie ondersteunt de bevolking in de Andeshooglanden - waar men in de jaren tachtig erg heeft geleden onder de strijd tussen Lichtend Pad en het Peruaanse leger.

Luis Ruiz vertelt dat vooral in juni en juli guerrilla-activiteiten zijn waargenomen. Dit wijst volgens hem op de terugkeer van Sendero Luminoso. „Ze zijn gewapend en bezitten de kracht om een confrontatie aan te gaan. Als Peru nu -van 25 tot 30 juli- de feesten van de onafhankelijkheid viert, zal Lichtend Pad van zich laten horen. In de Apurimacvallei kondigde het Lichtend Pad zelfs een gewapende staking af met een avondklok. Het vrije verkeer van personen en auto’s wordt verboden.”

Steeds vaker laten de senderisten zich in de bergdorpjes zien om al of niet tegen betaling voorraden in te slaan. De strijders zijn onder meer uitgerust met nieuwe en moderne wapens. Ze zouden die hebben bekostigd met de opbrengst van de oogst en verwerking van cocaïne. Lichtend Pad heeft een basis in Vizcatan. Van daaruit zwermen de senderisten uit naar de Apurimacvallei, vooral naar de gemeenschappen waar geen werkelijke aanwezigheid van het wettelijk gezag is, aldus Luis Ruiz. Het heeft er alles van weg dat Lichtend Pad zijn actieradius wil uitbreiden naar de hele Apurimacvallei. Ongetwijfeld heeft Sendero Luminoso het gemunt op de enorme cocaïneproductie in de Apurimacvallei. „Het ligt voor de hand dat Lichtend Pad een flinke korrel wil meepikken van de narcoticahandel”, aldus Luis Ruiz.

Kennelijk heeft Lichtend Pad het nietsontziende geweld dat haar in de jaren tachtig kenmerkte, ingewisseld voor de revolutie met een sociaal gezicht. „De senderisten treden de mensen vriendelijk tegemoet. Men verzekert ze dat Lichtend Pad het niet heeft gemunt op het leven van de lokale autoriteiten. Indoctrineren is taboe”, aldus Luis Ruiz. Hij wijst op de nieuwe strategie van Sendero om mensen te rekruteren. Jongeren krijgen 200 tot 300 dollar per maand aangeboden als ze zich bij Lichtend Pad aansluiten. „De Colombiaanse FARC-guerrilla houdt er eenzelfde strategie op na”, vergelijkt hij. Deze week zei Isabel Coral van het een regeringsorgaan dat Lichtend Pad een programma van sociale ontwikkeling op de rails wil zetten door 500 dollar te lenen aan arme gezinnen in de plattelandsgebieden.

Luis Ruiz geeft aan dat er de laatste weken opvallend veel reclame wordt gemaakt voor Lichtend Pad. Zo verschijnen er aanplakbiljetten van de Communistische Partij van Peru (PCP) op borden bij bushaltes. De PCP kan het best worden beschouwd als de politieke arm van Lichtend Pad. De hulpverlener merkt dat het klimaat in Ayacucho is veranderd. „De mensen beginnen bang te worden. Achtergebleven cellen van Lichtend Pad infiltreren in diverse organisaties in de stad. Je ziet ook minder bezoekers in de hotels en restaurants van Ayacucho, dat net weer een toeristische trekpleister begon te worden. Enkele infiltranten van Lichtend Pad gebruikten bijeenkomsten van lokale autoriteiten om te pleiten voor ”het nieuwe tijdperk van de oorlog van het volk”. Wel maakten de terroristen duidelijk dat ze niet zijn gekomen als moordenaars maar als vrienden.” Ook wordt onderzocht in hoeverre Lichtend Pad zich binnendringt op de universiteit van San Cristobal in Ayacucho, waar de charismatische Guzman in de jaren zestig zijn ideologie uitdroeg.

Intussen is niemand in Peru vergeten hoe Sendero Luminoso tussen 1980 en 1992 huishield. De oorlog, die aan 30.000 mensen het leven kostte, trok enorm diepe sporen. Duizenden vluchtelingen, psychisch leed en een dramatische materiële schade ontwrichtten de maatschappij volledig. De Peruanen hebben erg te lijden gehad, benadrukt Luis Ruiz. Daarom is de comeback van Lichtend Pad een doorn in het vlees van het volk. Luis Ruiz beschouwt de ”gewapende staking” die de guerrilla in de Apurimacvallei uitroept als een belangrijke graadmeter van „de angst die Lichtend Pad kan veroorzaken.”

De regering probeert de guerrilla-activiteit zo veel mogelijk te bagatelliseren om de bevolking niet ongerust te maken. Maar omdat de roep om echt af te rekenen met Lichtend Pad steeds harder klinkt, besloot Lima de militaire posten in de departementen Ayacucho, Apurimac en Junin op strategische punten te versterken. Dat moet ook wel. Als gevolg van defensiebezuinigingen zijn namelijk tientallen forten en militaire bases in het hele land gesloten zodat honderden dorpen en gemeenschappen zich verstoken weten van enige bescherming.

De opleving van Lichtend Pad wortelt mede in de regeringspolitiek van bezuinigingen, ingegeven door de economische crises. Door te wijzen op corruptie en misstanden weet de guerrilla zelfs de sympathie van de bevolking te winnen. Dat de Interamerikaanse Commissie voor Mensenrechten er niet in slaagde een nieuwe berechting van de gevangenzittende senderisten te realiseren, werkt de opmars van de gefrustreerde guerrilla in de hand.

Wat Luis Ruiz zorgen baart is het hardnekkige overleven van de Sendero Luminoso. Senderisten staan bekend vanwege hun eindeloze geduld. Aan de burgeroorlog gingen jaren van voorbereidend ideologisch werk vooraf. De organisatie slaat alleen toe wanneer zij zichzelf sterk voelt staan. Als dat verleden een indicatie mag zijn voor wat komen gaat, mag Peru inderdaad de borst natmaken.

Wat Lichtend Pad vooral wind in de zeilen geeft is dat de staat er niet in is geslaagd enige merkbare verandering in de samenleving tot stand te brengen met betrekking tot de armoede en de uitsluiting van een meerderheid van Peruanen. Het aanvankelijk zo veelbelovende bewind van president Toledo slaagde er niet in ook maar een minimum aan krediet te winnen. „Dat geeft Lichtend Pad enerzijds argumenten voor het ontketenen van een nieuwe opstand”, waarschuwt Luis Ruiz. „Maar desondanks heerst in Peru de algemene opinie dat Lichtend Pad niet in staat is de democratie en de bestuurbaarheid van het land acuut in gevaar te brengen.”