De discussie over dit onderwerp is volgens hem ontstaan vanuit een ongenuanceerde kritiek op de islam en vanuit een even ongenuanceerde visie op de bloedige geschiedenis van het christendom. Schieder pleit voor kennis van zaken en voor een discussie gebaseerd op feiten.

Aan beide –kennis en zakelijkheid– is ook onder christenen behoefte. Boeken om die te verwerven zijn er voldoende.

Het beeld bestaat dat de islam alleen terroristen voortbrengt en volgens velen moeten christenen hun mond houden omdat er door de kruistochten zo veel bloed aan hun vingers kleeft. In de kerkgeschiedenis met de titel ”The Church from Age to Age” die bij Concordia is verschenen, wordt wat de kruistochten betreft wel evenwichtig gesproken. De kruistochten zijn niet maar enkele van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de christelijke kerk, zo blijkt.

Zeker, er is veel bloed vergoten. Maar het is onjuist om dit alleen als een kerkelijke actie te beschouwen, omdat het in sterke mate ook over politieke strijd en dus over oorlog ging. Dat maakt het bloedvergieten niet minder erg, maar het helpt wel om weg te komen van het idee dat elke christen die destijds richting het Midden-Oosten ging er slechts opuit was om in Gods Naam islamieten te doden.

In ”The Church from Age to Age” wordt ook gewezen op het veel goede dat de kruistochten gebracht hebben op economisch, cultureel, intellectueel en sociaal gebied. Kennis van deze zaken is essentieel, aangezien de kerk ook onterecht veel onrecht in de schoenen geschoven krijgt.

Wat de islam betreft, kan het prachtige boek ”Märchen, Miniaturen, Minarette. Eine Kulturgeschichte der islamischen Welt” van de Duitse islamkenner Peter Heine het beeld helpen bijstellen. Heine geeft in woord en beeld een overzicht van de cultuurgeschiedenis van de islamitische wereld. Uit zijn boek wordt duidelijk wat de islam in cultuurhistorisch en intellectueel opzicht heeft opgeleverd. Kalligrafie, architectuur, literatuur zijn de gebieden waaraan de islam in de loop der eeuwen veel bijdragen geleverd heeft. Ook islamieten zouden meer met deze erfenis kunnen doen om zo mee te helpen aan positievere beeldvorming.

Veel van wat Peter Heine beschrijft is nog te zien in het zuiden van Spanje, waar in de tiende eeuw het grootste gedeelte van het land onder het kalifaat van Cordoba viel. Dat gegeven is uitgangspunt geweest voor een conferentie in Frankfurt over de relaties tussen het christelijke noorden (Europa) en het islamitische zuiden (Afrika/Azië) tussen 1000 en 1400. De bijdragen van deze conferentie zijn in boekvorm uitgegeven.

Deze bundel is interessant omdat Europa en ook de kerk al veel eerder met de vraag naar de juiste omgang met de islam is geconfronteerd en er van die geschiedenis mogelijk te leren valt. De bijdragen in dit boek gaan over de theologische en kerkelijke discussies rond deze thematiek, maar ook over de wederzijdse beïnvloeding van islam en christendom die destijds op velerlei gebied plaatshad.

Een bibliografie van bijna 200 pagina’s achter in dit boek bewijst hoe ontzettend veel er al over dit onderwerp is geschreven. Daar komt nog het standaardwerk over de geschiedenis van Zuidoost-Europa bij, dat verscheen onder redactie van Konrad Clewing (verbonden aan het Südost Instituut in Regensburg) en Oliver Jens (hoogleraar Zuidoost-Europese geschiedenis in Wenen). De foto’s op de omslag zijn veelzeggend: een prachtig landschap, maar wel twee bergen gescheiden door een geheimzinnig meer. Erboven een foto van een moskee en een van een kerk.

De oudere en de recente geschiedenis van de Balkan zoals die ook in dit boek worden beschreven, lijken juist te pleiten voor de stelling dat geloven gevaarlijk is en geweld oproept. Christendom tegen islam, met als resultaat veel slachtoffers. Het boek geeft een lange en ook cultureel rijke geschiedenis weer, maar eindigt in een situatie van verdeeldheid die mede door religies veroorzaakt is en bestendigd wordt. Het is triest dat dit deel van de Europa bij velen bekender is vanwege geweld dan vanwege cultuur en natuur.

Komt dat geweld voort uit de geloofszekerheid? Die vraag komt aan de orde in een bundel over eschatologische verwachtingen in islam en christendom. Onder geloofszekerheid wordt hier trouwens niet de persoonlijke zekerheid van eeuwig behoud verstaan, maar de zekerheid dat iemands religie de enige ware is.

In de bundel studies onder redactie van de Duitse rooms-katholieke theoloog Jürgen Werbick komt de vraag aan de orde waarom eschatologische verwachtingen in christendom en islam hebben geleid tot geweld tegen ongelovigen. Het boek eindigt met een verwijzing naar Christus’ sterven aan het kruis en naar de boodschap dat Hij daar onrecht leed en daardoor impliciet geweld afwees. Niemand komt het toe de plaats van God in te nemen en hier en nu al het oordeel te voltrekken. Ook in de islamitische theologie zou deze boodschap meer kunnen en moeten doorklinken, aldus de auteurs van deze bundel. Dat zou kunnen door een open geloofsgesprek tussen beide religies.

Daarbij moet natuurlijk ook gekeken worden naar de plaats die Bijbel en Koran als gezaghebbende boeken innemen. Daarover valt veel te lezen in het boek van de Deense onderzoeker Eve-Marie Becker en de Duitse theoloog Stefan Scholz en dat de lezingen bevat van een congres over het ontstaan van canonieke boeken. Hoe is vanuit de mens gezien de Bijbel als normatief boek tot stand gekomen? Via welk proces worden religieuze teksten tot woorden waaraan men gehoorzaamheid schuldig is? Het gaat in dit boek over allerlei religies, maar hoofdzakelijk over het christendom. Er komen vragen in aan de orde waar ook zij die de Bijbel als Woord van God zien op moeten ingaan. Een belangrijk boek dat ook de uniciteit van de Bijbel aangeeft, zeker waar het gezaghebbend duidelijk maakt dat geloven in Christus niet gevaarlijk maar bevrijdend is.

Geloven is wel gevaarlijk voor hen die in Christus geloven, zeker als zij leven in landen waar religieuze of politieke teksten het belijden van dat geloof verbieden.

”Sind Religionen gefährlich? Religionspolitische Perspektiven für das 21. Jahrhundert”, door Rolf Schieder; uitg. Berlin University Press, Berlijn; ISBN 978 3 86280 020 9; 350 blz.; € 29,90;
”The Church from Age to Age” door Edward Engelbrecht (red.); uitg. Concordia, St. Louis; ISBN 978 0 7586 2646 2; 976 blz.; $ 36,99; 
”Märchen, Miniaturen, Minarette. Eine Kulturgeschichte der islamischen Welt”, door Peter Heine; uitg. Primus Verlag, Darmstadt; ISBN 978 3 89678 855 9; 224 blz.; € 49,90;
”Christlicher Norden-Muslimischer Süden”, door Matthias M. Tischler en Alexander Fidora; uitg. Aschendorff, Münster; ISBN 978 3 402 10427 9; 780 blz.; € 89,-;
”Geschichte Südosteuropas”, door Konrad Clewing en Oliver Jens Schmitt (red.); uitg. Verlag Friedrich Pustet, Regensburg; ISBN 978 3 7917 2368 6; 848 blz.; € 39,90;
”Glaubensgewissheit und Gewalt. Eschatologische Erkundungen in Islam und Christentum”, door Jürgen Werbick e.a.; uitg. Ferdinand Schöningh, Paderborn; ISBN 978 3 506 77058 5; 184 blz.; € 24,90;
”Kanon in Konstruktion und Dekonstruktion”, door Eve-Marie Becker en Stefan Scholz (red.); uitg. De Gruyter, Berlijn; ISBN 978 3 11 024555 4; 744 blz.; € 139,95.