Crisis bij lutheranen
AMSTERDAM – De evangelisch-lutherse synode in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) heeft zichzelf op 17 december op non-actief gesteld. Een interim-bestuur moet de crisis in het lutherse smaldeel binnen de kerk gaan oplossen. Wie zijn de lutheranen en wat is er aan de hand?
Lees hier een interview met ouderling S. Hiebsch over de situatie binnen de lutherse synode.
Wie zijn de lutheranen?
De lutherse gemeenschap in Nederland is sinds 1 mei 2004 een onderdeel van de Protestantse Kerk. De Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden fuseerde op die datum met de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland tot de Protestantse Kerk in Nederland. De lutheranen waren destijds, met een geschat ledenaantal van rond de 14.000, verreweg de kleinste fusiepartner. De Protestantse Kerk telt een kleine 2 miljoen leden. Ter vergelijking: alleen de hervormde gemeente van Veenendaal heeft ruim 12.000 leden.
De lutherse gemeenschap in Nederland is onderdeel van de lutherse familie, die wereldwijd zo’n 80 miljoen leden telt. Sinds de fusie in 2004 is de PKN lid van de Lutherse Wereld Federatie. De lutherse gemeenschap in Nederland, die op dit moment nog zo’n 11.000 leden telt, vergrijst en krimpt snel.
Waarom mochten de luthersen in de PKN een eigen synode houden?
De Samen-op-Wegkerken kozen bij de vorming van de Protestantse Kerk voor een fusiemodel, en niet voor een federatiemodel. In zo’n verenigde kerk was volgens de toenmalige triosynode geen plaats voor een hervormde of gereformeerde synode. De lutheranen behielden wel hun eigen synode, als een aparte ambtelijke vergadering, om zo de inbreng van de lutherse traditie structureel te verankeren.
In de kerkorde van de PKN zijn de drie hoofdtaken van de lutherse synode omschreven. Die zijn: het bewaren en aan de gehele kerk dienstbaar maken van de lutherse traditie, het leidinggeven aan lutherse gemeenten in de PKN, het ondersteunen van de lutherse inbreng in gefuseerde gemeenten en het onderhouden van de relatie van de PKN met de Lutherse Wereld Federatie.
De lutherse synode telde oorspronkelijk 36 leden, maar dat aantal is in 2009 gehalveerd tot 18. De leden worden niet afgevaardigd door mindere vergaderingen, maar verkozen door de lutherse leden van de PKN in lutherse en gefuseerde gemeenten.
Bestaan er nog zelfstandige lutherse gemeenten in de PKN?
Plaatselijk kent de Protestantse Kerk vier soorten gemeenten. Er zijn protestantse (gefuseerde) gemeenten, hervormde gemeenten, gereformeerde kerken en evangelisch-lutherse gemeenten.
Voor de vorming van de PKN waren er ongeveer 55 lutherse gemeenten in Nederland. Deels kozen zij ervoor om binnen de PKN zelfstandig te blijven, of zich regionaal aaneen te sluiten. Een klein deel koos ervoor om plaatselijk met hervormden en gereformeerden te fuseren of is daar nog mee bezig.
Wat is de kern van het conflict in de lutherse synode?
De lutherse synode in de PKN kampt met een leiderschapscrisis. De problemen zijn begonnen na het einde van de zittingstermijn van ds. I. Fritz als presidente van de lutherse synode in 2009. Er was in lutherse kring veel protest tegen het proces van kerkvereniging met hervormden en gereformeerden. Ds. Fritz wist op 12 december 2003 toch een duidelijke meerderheid van de lutheranen (van de 36 synodeleden stemden er 6 tegen) in het fusiebesluit mee te krijgen.
Tot 2009 functioneerde de lutherse synode in de PKN goed. Daarna waren er steeds problemen, vooral in het bestuur (moderamen) van de synode, de synodale commissie.
Uiteindelijk adviseerden de visitatoren van de PKN de synode zichzelf op non-actief te stellen. Daartoe werd op 17 december besloten.
Wat gaat er nu gebeuren?
Er komt een interim-bestuur, dat tot het einde van de zittingstermijn van de huidige lutherse synode in 2013 alle taken van de lutherse synode zal waarnemen. Ook zal dit interim-bestuur een nieuwe verkiezingsregeling vaststellen. Het is eveneens aan het interim-bestuur om de afvaardiging van de lutherse synode naar de generale synode van de Protestantse Kerk te regelen. De luthersen hebben, ondanks hun kleine ledental, vijf afgevaardigden in de generale synode van de PKN. Dat aantal blijft hetzelfde, ook nu besloten is de generale synode van de PKN te halveren. De Protestantse Kerk in Nederland wil hiermee het belang onderstrepen dat ze hecht aan de inbreng van de lutherse traditie in het geheel van de kerk.
Klik hier voor meer informatie over de lutherse synode.
