„Voorganger en ritueel onmisbaar”
ROTTERDAM – Rituelen en voorgangers voorzien nog steeds in een grote behoefte. Terwijl religie aan de ene kant aan het afnemen is in de moderne samenleving, wordt ze aan de andere kant juist ontdekt. „De huidige mens heeft behoefte om boven het alledaagse, de beperkingen van het eigen leven, uit te groeien.”
Dat concludeert Thomas Quartier in het boek ”Religie nu. Spiritualiteit in Nederland” (uitg. Thoth, Bussum), verschenen naar aanleiding van een tentoonstelling in de Kunsthal Rotterdam (die tot 12 februari loopt). Daarin presenteert de Rotterdamse mediakunstenaar Eddy Seesing 71 fotoportretten van rituelen in de verschillende geloofsgemeenschappen van Nederland. Samen met dr. Bert de Reuver, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, bracht hij de religieuze en spirituele diversiteit in Nederland in kaart in een fotoproject.
Seesing werkte zeven jaar aan het project waarin christenen, joden, islamieten, boeddhisten en natuurreligieuze gemeenschappen worden getoond. In begeleidende teksten beschrijven de voorgangers de religieuze betekenis van de rituelen, de daarbij behorende attributen en de ruimte waarin ze worden uitgevoerd. Aan de orde komen onder meer inwijdingsrituelen, heilige schriften, offeren, eucharistie en avondmaal, zingen, bidden en mediteren.
Thomas Quartier constateert in een toelichting op de portretten een „spirituele revival” van de religie. De inspiratie van mensen gaat van religie uit, alleen niet in de oude institutionele zin, maar als spirituele ontmoeting met zingevende plekken en gelegenheden. Hoewel mensen geen religieuze levenskeuzes maken, voelen ze zich toch geïnspireerd door het repertoire van symbolen en gebaren in de religieuze gemeenschappen. Ze geven deze een plek in hun eigen leven.
Daarbij spelen voorgangers een belangrijke rol, mensen die namens een bepaalde traditie religieuze praktijken ten behoeve van andere mensen uitvoeren. Dat kan de pastoor, de dominee, de pandit, de rabbijn of de imam zijn. Al zijn de institutionele religieuze handelingen niet meer vanzelfsprekend, als inspiratiebron kunnen ze wel van belang zijn voor „spiritueel alerte mensen die voor religie open staan”, aldus Quartier.
Daarom is het van belang dat de voorgangers zichtbaar worden en als inspiratiebronnen ter beschikking komen. „Wellicht zijn dat nieuwe professionals op religieus vlak: mensen die anderen helpen om de voorganger te vinden die bij hen past.”
Quartier noemt het opmerkelijk dat er in Nederland zo veel valt te ontdekken en dat er nog zo veel voorgangers zijn. Oude praktijken zijn daarbij noodzakelijk als bron voor creativiteit.
