Je kunt veel hebben gelezen over de toestand op het Koreaanse schiereiland, maar pas als je daar bent zie je de werkelijkheid onder ogen: Noord- en Zuid-Korea zijn twee totaal verschillende werelden.

In de hoofdstad van Zuid-Korea, Seoul, zie je op bijna elke hoek van de straat een kerk; in Noord-Korea worden christenen vervolgd. Op straat onderscheiden Zuid-Koreanen zich niet van Europeanen of Amerikanen. Men loopt rond in trendy kleding en natuurlijk met de niet meer weg te denken mobiele telefoon of tablet-pc. In Noord-Korea daarentegen heersen bittere armoede en honger.

Hoewel soms met gebreken, kent Zuid-Korea een democratie; in het noordelijke deel van het schier­eiland bepaalt de Communistische Partij alles. Op de grens zie je hoe de verschillende (communistische versus kapitalistische) systemen werken.

Zuid-Korea behandelt de grensstrook als een toeristische uitspanning met souvenirwinkels, attracties, films, musea en uitzichttorens. Die uitkijktorens staan er in het noorden ook, maar dan bemand met militairen om de vijand in het zuiden in de gaten te houden.

Voorts heeft Noord-Korea op de grens een kolossale vlaggenmast en een –overigens onbewoond– modeldorp gebouwd als propaganda om de indruk te geven dat het nog niet zo slecht is onder het bewind vanuit Pyongyang.

Zucht naar hereniging

Een bezoek aan de gedemilitariseerde zone geeft een indruk van het verlangen van de Zuid-Koreanen naar hereniging met het noordelijke landsdeel. Alles staat in het teken daarvan: de brug naar de vrijheid, de spoorlijn van de vereniging, het dorp van de vereniging en ga zo maar door.

Bij de spoorlijn naar Pyongyang hangen foto’s en oproepen van familieleden. En in die omgeving bevinden zich een park en gebedsruimte, waar Zuid-Koreanen kunnen bidden voor hun overleden familieleden in Noord-Korea. Aan de spoorlijn naar Noord-Korea ligt een gloednieuw prachtig modern treinstation, gebouwd door middel van sponsoring van vele Zuid-Koreanen met de bedoeling om dit het beginstation te laten zijn van een frequente treinverbinding met Noord-Korea. Maar helaas, Noord-Korea verhindert de doorgang, de trein komt niet voorbij de grens.

Zo is het leed van gescheiden volkeren zeer voelbaar. Zuid-Korea doet frequent pogingen tot hereniging, in ieder geval van families. En ook pogingen om Zuid-Koreanen op vakantie te laten gaan naar oorden in Noord-Korea. Maar na kortstondige oplevingen van hoop op tenminste vrij(er) personenverkeer, steekt Noord-Korea daar telkens weer een spaak tussen met militaire confrontaties.

Oorlogsdreiging

De huidige toestand rond Noord-Korea, met zijn net overleden dictator, is er een van onzekerheid en (militaire) spanningen. Wie zal Noord-Korea nu daadwerkelijk gaan regeren –een zoon van Kim Jong Il, de generaals en/of de communistische partijleiding– en hoe stelt men zich tegenover Zuid-Korea op? Pyongyang heeft ruim 1 miljoen soldaten onder de wapens, net zo veel als Rusland; Zuid-Korea ruim de helft, zo’n 600.000 militairen. Maar Noord-Korea beschikt naar alle waarschijnlijkheid over kernwapens.

De grote mogendheden hebben opgeroepen tot kalmte in deze onzekere periode. De Verenigde Staten staan uiteraard pal achter Zuid-Korea, wat ook blijkt uit het feit dat daar een kleine 30.000 Amerikaanse troepen zijn gelegerd.

China is al jarenlang een trouwe bondgenoot van Noord-Korea, hoewel de communistische vaarwegen van beide landen nogal uiteen zijn gaan lopen.

Kalm en voorzichtig

Rusland had als Sovjet-Unie nauwe betrekkingen met Noord-Korea, maar heeft tegenwoordig sterke handelsbetrekkingen met Zuid-Korea. China en Rusland zijn per definitie tegen inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van andere landen, dus ook met die van Pyongyang. Maar samen met Washington zijn Peking en Moskou ervan overtuigd dat thans kalm en voorzichtig moet worden gehandeld in de richting van Noord-Korea om (militaire) escalatie te voorkomen.

Wanneer het stof van de regimewisseling is neergedaald, zal Zuid-Korea er alles aan moeten (blijven) doen om de betrekkingen met het noorden te verbeteren en samenwerking, bijvoorbeeld op humanitair (voedselvoorziening) en economisch (werkgelegenheid) gebied, te stimuleren.

Op dit moment lijkt een spoedige hereniging van Zuid- en Noord-Korea, met een teloorgang van het communistische regime van Pyongyang, ver weg. Maar dat dachten we precies twintig jaar geleden ook van de Sovjet-Unie, met de daarmee samenhangende problematiek van de twee Duitslanden. Toch heeft dat geheel onverwachts en in een paar jaar tijd zijn beslag gekregen.

Het voorbeeld van de USSR en zijn satellietstaten –waarvan de meeste nu vrijheid en democratie genieten– mag een teken van hoop zijn voor Zuid-Korea. Twee decennia terug vierden we de val van de (Berlijnse) Muur. Maar ook de gedemilitariseerde zone, met zijn prikkelpraad, fortificaties en landmijnen, is een versperring die geslecht kan worden.

Laten we hopen dat zo ook op het Koreaanse schiereiland binnenkort het leed van een gedeeld volk tot het verleden mag behoren.

De auteur is docent aan het Departement Conflictstudies van de Koninklijke Militaire School in Brussel.