De auteur, Laura Tietjens, werkt met gezinnen die de controle zijn kwijtgeraakt en heeft zelf een 15-jarige zoon. Ze wisselt eigen tekst veelvuldig af met citaten van pubers en opvoeders. Indringend komt daarbij de rauwe werkelijkheid naar voren van onder meer eenoudergezinnen, psychische problematiek, drank- en drugsgebruik en seksueel misbruik. Het is een toegankelijk boek, al worden vaktermen zoals conditionering en overlevings­mechanismen niet altijd uitgelegd.

Om pubers op te voeden is het belangrijk hen te begrijpen. Het opbouwen van de eigenwaarde is een hele klus. Pas als een puber zelf alles goed heeft doorleefd, kan hij relativeren. Pubers zetten zich af tegen anderen –of omarmen hen juist– omdat ze hun eigen identiteit pas ervaren tegen het licht van een ander. Ouders kunnen volgens de auteur beter niet terugvechten met een ik-weet-het-beter-dan-jijhouding. Daarmee krijg je geen gelijk, ondergraaf je het wederzijdse begrip en verspeel je mogelijk de verbinding.

Zolang pubers zelf hun innerlijke zaakje niet op orde hebben, is privacy dringend gewenst. „De lichaamstaal van een puber is erg duidelijk; er bestaan geen duidelijker mensen dan pubers.” Vaak voorvoelen deze jongeren een afwijzing van ouders. Dat commentaar kunnen ze er niet bij hebben. Het is als zout in de wonde, juist omdat hun zelfkritiek al zo sterk was.

Experimenteren

Tietjens biedt een inzichtgevende analyse van wat er speelt in de puberteit. Toch zal een christenouder bedenkingen hebben bij het advies om pubers vooral zelf te laten experimenteren.

Natuurlijk werken opvoeders in de opvoeding naar algemene doelen, zoals zelfstandig worden, verantwoordelijkheid leren dragen, sociaal vaardig worden et cetera. Maar voor christenen is als het goed is het wezenlijkste doel het eren van God. Voor christenouders is er dus meer te verliezen. Daarom kan er zo veel zorg zijn als je kind Gods geboden dreigt los te laten. Als je –in tegenstelling tot de auteur– gelooft dat mensen geneigd zijn tot zonde en gemakkelijk in verleidingen vallen, zul je meer grenzen stellen aan het exploreren van pubers.

Los van deze fundamentele kanttekening is het lezen van dit boek verhelderend en bruikbaar, juist ook vanwege de vele praktische tips. Ik heb het genoegen tegenwoordig een puber in huis te hebben. Hij heeft vast gemerkt dat ik minder doorzeur en minder monologen afsteek. De vermaningen kunnen inderdaad zeker de helft korter.

Nog beter is het om gewoon te vragen: „Wat denk je dat ik nu ga zeggen?” Inderdaad: hij treft vaak precies in de roos, wat twee brede grijnzen oplevert. Verder werkt het om meer te luisteren en je te verdiepen in zijn denkwereld, zonder te oordelen. Werkelijk, het scheelt veel wrijving.

Als het dan echt nodig is om grenzen te stellen, wordt dat gemakkelijker geaccepteerd. Waarom? De sleutelwoorden zijn liefde en respect. Als een puber die tegenkomt, is er veel mogelijk.

Verstandig

De auteur stelt dat als een puber een verbod tegenkomt, het juist interessant om het tóch te doen. Pubers geven aan vooral te leren van de vraag of iets verstándig is. Als ouders ongerust zijn, kunnen ze beter zeggen: „Hier ben ik bang voor. Wat kun jij eraan doen dat ik een beetje geruster ben?” Zo leren kinderen meer verantwoordelijkheid te dragen.

Om pubers te coachen is het handig te weten welke motieven er achter het gedrag zitten, dus waaróm een puber iets wil. Samen met hun kind kunnen ouders zoeken naar een betere manier om hetzelfde te bereiken.

Spreuken

Het boek bevat adviezen van pubers aan hun ouders waaruit tal van mooie spreuken te destilleren zijn. Pubers vragen of ouders echt naar hen willen luisteren en willen kijken of het misschien zo kan zijn zoals zij denken, in plaats van dat ouders ergens bij voorbaat niet voor openstaan.

Luisteren is niet hetzelfde als stil wachten tot er zich een gelegenheid voordoet om je monoloog voort te zetten. „Als je zonder oordelen luistert, hoeft een puber je niet aan te vallen. Enkelvoudige wapenstilstand werkt.”

Boekgegevens

”Hoezo lastige puber. Nieuwe inzichten voor ouders”, Laura Tietjens; uitg. Scriptum, Schiedam, 2011; ISBN 978 90 5594 778 2; 287 blz.; € 24,95.