Gouda, donderdagavond, 18.00 uur. De laatste dagshoppers drommen richting Centraal Station. Een enkele paraplu, regenhoezen over kinderwagens en handen vol plastic zakken – HEMA, Blokker, V&D. Een enkele aktetas slentert mee. De stad is leeg. In de winkels brandt licht.

De sporen die klanten achterlieten zijn nog zichtbaar: een trui, door iemand nonchalant over een kledingrek gegooid. Een zakje snoepjes, uit een grote grabbelbak gevallen. Een winkeljuffrouw in een kledingzaak verontschuldigt zich als ze een hap van een broodje neemt. Ze moet nog een aantal uurtjes.

De buurwinkel heeft het anders aangepakt. Een briefje op de deur van kledingzaak Benetton laat weten dat het personeel aan het eten is. ”Tot straks”, staat er onderaan gekrabbeld. Want ook deze winkel zal vanavond nog enkele uren open zijn.

18.30 uur. Regen. In een partytent op het marktplein branden tien terraskachels. In het midden van de tafeltjes staan gasbranders die de sfeer van een knappend haardvuur moeten oproepen. Warme chocolademelk gaat hard, sommige gasten bestellen een hele maaltijd. Zakenlieden, maar vooral stelletjes, vriendinnen- en vriendengroepen nemen de tijd om even bij te praten.

Druppels lopen langs het plastic raam. Erdoorheen is het beroemde stadhuis te zien. De winkels eromheen hebben hun deuren uitnodigend openstaan. Een man draalt voor een etalage van een fotozaak, nog dubbend of hij zich zal laten verleiden. De meesten mensen lopen hard door. Op zoek naar dat ene speciale cadeau?

19.00 uur. Voor het afdak van de V&D staan Merel en Remco. Zij met een rol inpakpapier in haar hand. Hij achter een kinderwagen met hun drie maanden oude dochter Eva erin. Ze slaapt. Koopavond is voor het jonge stel het enige moment waarop het mogelijk is om gedrieën even de stad in te duiken. Kopen via internet vindt zij niks. Hij doet het soms. „Maar nooit voor kleren. Die wil ik passen voordat ik ze koop.”

Dat het vanavond nog niet stormloopt, vinden ze geen probleem. „Lekker juist dat het hier op koopavond vaak niet zo druk is. Dan kun je gewoon rustig winkelen en wat vragen. En 
hoef je niet zo lang in de rij te staan.”

19.30 uur. Nog steeds geen politie te paard te zien. Terwijl die agenten volgens verkoper Stefan Vermeulen bij Foto Klein toch echt elke koopavond patrouilleren. „Hier aan de overkant staan ook vaak twee politiebusjes.” Hij wijst naar het stadhuis. „De agenten lopen een rondje over het plein. Voor ons wel een veilig idee. Want als er mensen zijn die hier iets willen stelen, is er zó iemand bij.”

Voor de Albert Heijn hangt inmiddels een tiental jongeren rond. „Geen foto’s,” roepen ze al van een afstandje. En ook geen commentaar.

20.00 uur. Het is net even rustig in de winkel van Duifhuizen Lederwaren. „Als je een halfuurtje geleden was langsgekomen, had ik geen tijd gehad om je te woord te staan”, zegt verkoopster Corry. „Toch is het nu anders dan pakweg acht jaar geleden. Toen had je het op koopavond echt druk. Dat is nu voorbij. Waar het aan ligt? De meeste mensen komen doordeweeks. En de sfeer is ook wel anders dan vroeger. Die veiligheid, hè. Daar zitten mensen mee. Ze voelen zich door die hangjongeren niet meer lekker, zo ’s avonds in de stad. Ik heb dat zelf niet. Ik zie de laatste tijd minder jeugd. Dat komt volgens mij ook doordat de McDonald’s uit het centrum weg is.”

20.30 uur. De smalle winkel van boekhandel Smit aan de Korte Tiendeweg puilt uit: dagboeken, agenda’s, romans. De twee medewerkers achter de toonbank hebben het druk met afrekenen. Sylvia en Simone lopen net de winkel uit. Ze kochten twee kinderboekjes „met verhalen over Kerst.” Verder zit er in hun plastic tassen vooral veel speelgoed. De koopavond vinden de vriendinnen ideaal om samen de stad in te kunnen gaan, zonder kinderen. „Dat winkelt toch een stuk prettiger.” Van een gevoel van onveiligheid hebben ze geen last. „Ik woon in Gouda en ben inmiddels aan hangjongeren gewend. Als je hen verder niet aanspreekt, is er niks aan de hand.”

Simone weet uit ervaring wel dat koopavonden voor winkeliers niet altijd rendabel zijn. „Ik werkte lange tijd bij een kantoorvakhandel. Soms zat je op die avond echt op klanten te wachten. Het is ook niet voor niets dat de zaak failliet is gegaan.”

De Lange Tiendeweg laat een ander beeld zien dan de Kleiweg. Heel wat winkels zijn daar gesloten, wat een troosteloze aanblik geeft. Op sommige gesloten deuren hangt een briefje met de tekst dat ze eigenlijk op koopavond open zijn. Marian de Jong van de Vitamin Store, vanavond wél open, snapt wel hoe dat zit: „Zijn er niet genoeg klanten, dan sluit de eigenaresse de tent en gaat ze naar huis.” De Vitamin Store heeft er geen last van. „Wij hebben veel vaste klanten die hier voor advies komen. Die weten ons wel te vin-
den.”

21.00 uur. De klokken van de Sint-Jan luiden het sluitingsmoment van de koopavond in. Zodra de koopgrage menigte richting parkeerplaats vertrekt, lopen twee jongeren juist de kant van de winkels op. Ze gaan samen nog even een waterpijp roken. Regelmatig lopen ze ook tijdens koopavond in de stad. „Maar eigenlijk alleen als we echt wat moeten kopen.” Mirjam Frieling van De Kandelaer, gespecialiseerd in kwaliteitsserviezen, zet de laatste spullen binnen. „’t Was druk. Dat is een beetje wrang: we houden opheffingsuitverkoop. Koopavond was al jaren niet rendabel meer. De jonge generatie koopt voor een paar honderd euro liever een iPad dan een servies. Kopjes en schotels schaffen ze dan wel bij IKEA of Xenos aan. Dat is natuurlijk pijnlijk. Maar zo gaat het nu eenmaal.”

Een bijzonder feestje

De detailhandel had het in de jaren zestig slim bedacht: op de dag dat werknemers hun loonzakje kregen –donderdag– deden winkeliers ’s avonds hun winkel open. Het waren gouden avonden. Tijden veranderen. Zo laat het koopstromenonderzoek 2011 (kso2011.nl) dat eind vorige maand werd gepresenteerd, drastische omzetdalingen zien. Juist ook op koopavond.

In Groningen gingen er in 2004 onder winkeliers stemmen op om de koopavond af te schaffen. Het is er niet van gekomen. Marrie Plender van Groningen City Club: „Omdat er altijd een publiek blijft dat juist wel op koopavond wil komen, houdt een deel van de ondernemers de winkel toch open. We kijken wel gericht naar hoe we de koopavond voor alle ondernemers aantrekkelijk kunnen houden. Zo moet er meer doorstroming komen naar de stillere straten. De winkeliers die daar zitten, zijn nu namelijk geneigd de deuren maar dicht te houden.”

Politieke partij Gewoon Nijmegen in Nijmegen liet vorige maand een proefballon op. Gratis parkeren op koopavond zou meer klanten naar de stad moeten trekken. Het plan vond sympathie bij wethouder Beerten (D66). Maar in de praktijk is het volgens hem niet haalbaar, omdat „het een gat in de parkeerbegroting slaat.”

In Leiden zijn deze maand de resultaten van een onderzoek onder consumenten gepresenteerd. Wat die willen? Centrummanager in Leiden Erwin Roothart: „Veel mensen zijn hier hoogopgeleid. Veel tweeverdieners winkelen via internet. Voor andere aankopen gaan ze het liefst in het weekend op pad. Op koopzondag bijvoorbeeld. Of nadat ze eerst op zaterdagmorgen hebben uitgeslapen. Wellicht is het daarom een idee voor winkeliers om naar het Duitse model toe te gaan: de winkels op zaterdagmiddag later open. Ik geloof dat dat omzetstijgingen zou kunnen geven. Voor ondernemers is het idee wel even wennen.”

In Veenendaal blijven alle winkels op zondag dicht. Heeft dat wellicht een positieve invloed op de koopavond? Stadsmanager Peter Baaten uit Veenendaal: „De meeste winkeliers houden hun winkels op koopavond nog open, maar ook hier is de landelijke trend van een dalend aantal bezoekers op koopavond duidelijk zichtbaar. Dat wordt echt een thema voor de komende tijd, hoe we daarmee moeten omgaan. Opvallend is dat de speciale koopavond die bij de opening van het nieuwe centrum tot zelfs 23.00 uur is gehouden, wél veel bezoekers trok. Wellicht moeten we dus in de toekomst die kant op: Dat we van elke koopavond een bijzonder feestje maken.”