Oorzaak van dit beeld is –volgens de critici– dat men als norm voor het beeld van Jezus de historisch-kritische methode van Bijbelonderzoek heeft gebruikt, alsof er in de voorbije 250 jaar niet ook wetenschappelijk onderzoek is geweest dat het gezag van de Bijbel ondersteunt.

Behalve in het populaire blad Der Spiegel is er ook wetenschappelijk hernieuwde belangstelling voor de inhoud en receptie van de Bijbel. Zo is het jubileum van de King Jamesbijbel (KJV) niet alleen gevierd door de liefhebbers van deze vertaling, maar hebben ook academici die niet altijd een inhoudelijke band met de KJV hebben studies gepubliceerd.

Gordon Campbell bijvoorbeeld, hoogleraar aan Leicester University, vertelt in zijn boek in kort bestek de fascinerende geschiedenis van de King James. In opdracht van de koning werkten vijftig geleerden zeven jaar aan dit kunstwerk en Campbell is van dat resultaat duidelijk onder de indruk.

Zijn collega van de universiteit van Wales, David Crystal, schreef een interessant boek over de invloed van de King James op de Engelse taal. Hij laat op geleerde en soms humoristische wijze zien hoe teksten uit de Bijbel in de loop der de eeuwen door dichters, politici en journalisten gebruikt zijn, meestal zonder dat ze beseften direct de Bijbel te citeren.

Encyclopedie

Geheel aan de Bijbel en aan de geschiedenis van de uitleg en de doorwerking van de Heilige Schrift gewijd, is de ”Encyclopedia of the Bible and it’s Reception”. Het gaat om een project van dertig delen waarvan nu het derde is verschenen en waaraan een klein leger van geleerden uit de hele wereld meewerkt. Dat een uitgever als De Gruyter zo veel geld wil steken in een encyclopedie in boekvorm(!) over de Bijbel geeft wel aan dat er belangstelling is voor het Boek der boeken. Ook dit derde deel biedt indrukwekkend veel informatie over elke naam, plaats en zaak die in de Bijbel vermeld wordt, maar ook over iedereen die zich met de uitleg of de verspreiding van de Bijbel heeft beziggehouden. Het is zeer te hopen dat uitgever en redacteuren dit project zullen voltooien, want het zal zeker bijdragen aan een toenemende Bijbelkennis.

Literatuur

”Bibel und Literatur um 1800” van Daniel Weidner richt zich op de wijze waarop men in de literatuur rond 1800 met de Bijbel omging. Dat is dus de tijd van verlichting en rationalisme, van culturele bloei en van kerkelijke vaalheid. Weidner beschrijft in een helder overzicht hoe men in kringen van schrijvers, literatuurcritici en filosofen met de Bijbel als boek omging. Discussies gingen over de vraag hoe hoogstaand de Bijbel qua taal was, of hij wel tot de echte literatuur behoorde, wat er aan geloofwaardigs in stond en wat voor een mens rond 1800 niet meer acceptabel was.

Hiermee behandelt Weidner een actueel en nuttig thema, want deze analyses geven –hoe kritisch ze ook zijn– wel inzicht in de stijl, de inhoud en de taal van Gods Woord. Ook laat hij zien hoe men intensief met de Schrift kan omgaan zonder enige betrokkenheid op de boodschap ervan te voelen.

Een van de personen die in het boek van Weidner behandeld worden is Herman Samuel Reimarus (1694-1768), die tot op de dag van vandaag enorme invloed heeft op de uitleg van de Schrift. Martin Mulsow, hoogleraar in Erfurt en tevens directeur van een onderzoeksinstituut in de Duitse stad Gotha, heeft de bijdragen van zeven wetenschappers over Reimarus uitgegeven, zodat er een goed beeld ontstaat van het denken en de betekenis van deze geleerde.

Reimarus was een aanhanger van het deïsme en was van mening dat een mens met zijn natuurlijke kennis kon komen tot de conclusie dat er een god bestaat en dat hij op grond daarvan een ethisch verantwoord leven kan en wil voeren. Voor de uitleg van de Bijbel gold dat Reimarus als een van de vaders van de ”Leben-Jesu-Forschung” wordt gezien en als verlicht denker ontkende dat Jezus wonderen zou hebben verricht. Het boek van Mulsow helpt om de reikwijdte en de actualiteit van Reimarus’ gedachten te onderkennen.

Thomas van Aquino en Calvijn worden gerekend tot de uitleggers van de pre-kritische fase, dat wil zeggen de periode waarin men de Bijbel als door God geïnspireerd en als waar Woord aanvaardde. Dat hun Bijbeluitleg nog steeds gewaardeerd wordt blijkt wel uit de publicatie van een vertaling van Aquino’s commentaar op het Johannesevangelie.

Duidelijk is al snel dat Aquino hoge achting heeft voor de Bijbel als Woord van God, ook al vindt men bij hem veel meer vergeestelijking dan bijvoorbeeld bij Calvijn. Aquino wil bij elke tekst de mensen de genade van God, de noodzaak van geloof en de rijkdom van Christus duidelijk maken en dat maakt het een genot hem te lezen. Reiner Zimmerman beschreef in een zeer inhoudsvol en toch goed leesbaar boek de ontwikkelingen van het calvinisme op dit terrein. Het werd een successtory die door Calvijn zelf in gang werd gezet.

Zimmerman wijst daarbij onder andere op het belang van de academie van Genève, waar grondig onderwijs in de Bijbeltalen en in de uitleg van de Bijbel werd gegeven. Zo werd het calvinisme heel sterk een beweging van prediking en Bijbeluitleg. Het is dan ook veelzeggend als Zimmerman zijn mooie boekje afsluit met een citaat van Calvijn waarin deze zegt dat als wij niet dagelijks kracht opdoen uit de Heilige Schrift, de kennis van de waarheid stukje bij beetje zal afbrokkelen. Zimmerman stelt dat dit een woord is dat elke christen ter harte moet nemen. De geschiedenis na Calvijn heeft ook laten zien waar dit afbrokkelen toe leidt. Zodra er in de Schrift gesneden wordt, blijft er ook van de Christus niet veel meer over dan een bijzonder mens.

”Bible. The Story of the King James Version 1611-2011”, door Gordon Campbell; uitg. Oxford University Press, Oxford; ISBN 978 01 996 9301 6; 368 blz.; € 20,99;
”The King James Bible & the English Language”, door David Crystal; uitg. Oxford University Press, Oxford; ISBN 978 01 995 8585 4; 336 blz.; € 18,99;
”Encyclopedia of the Bible and it’s reception. Vol. 3, Athena–Birkat ha-Minim”, door Hans-Josef Klauck e.a.; uitg. De Gruyter, Berlijn; ISBN 978-3-11-018371-9; 622 blz. € 238,-;
”Bibel und Literatur um 1800”, door Daniel Weidner; uitg. Wilhelm Fink, Paderborn; ISBN 978 37 705 5000 5; 438 blz., € 54,-;
”Between Philology and Radical Enlightenment: Hermann Samuel Reimarus”, door Martin Mulsow (red.); uitg. Brill, Leiden; ISBN 978 90 042 0946 6; 234 blz.; € 99,-;
”Thomas von Aquins Kommentar zum Johannesevangelium. Teil 1”, door Michael Ernst, Wolfgang Schoner en Paul Weingartner; uitg. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen; ISBN 978 35 255 1005 6; 580 blz., € 99,95;
”Calvinismus in seiner Vielfalt”, door Reiner Zimmerman; uitg. Neukirchener, Neukirchen-Vluyn; ISBN 978 37 887 2490 0; 144 blz.; € 28,80.