Wat is het idee erachter?

Financiële markten richtten hun pijlen in de achterliggende maanden vol op de eurozone, waar landen zoals Griekenland en Italië forse staatsschulden torsen van respectievelijk 150 en 120 procent van hun bruto nationaal product (bbp).

Toch staat de eurozone als geheel er niet eens zo slecht voor. De totale schuldenlast van de eurolanden tezamen bedraagt 85 procent van het bbp; fors minder dan de 100 procent die de VS binnenkort bereikt, laat staan de 200 procent van Japan. Volgens de Commissie kan de eurozone die relatief goede positie gebruiken om de oplopende rentepercentages voor schuldenlanden te dempen en daarmee de stabiliteit terug te brengen.

Hoe werken deze obligaties?

Op dit moment leent elk land nog zelfstandig op de kapitaalmarkt. Omdat beleggers er weinig vertrouwen in lijken te hebben dat nieuwe regeringen in Spanje en Italië hun zaakjes wél op orde zullen brengen, liep recent de rente die deze landen moeten betalen over hun schuld op tot volgens economen onhoudbare niveaus. Bij de invoering van euro-obligaties, door de Commissie aangeduid als ”stabiliteitsobligaties”, gaan landen niet langer afzonderlijk de boer op met hun schuld, maar wordt de schuld van eurolanden als het ware samengevoegd tot één nieuw uit te geven euro-obligatie. Investeerders in schuldpapier zullen dan, doordat eurolanden zo feitelijk garant staan voor elkaars schuld, niet langer de situatie van landen afzonderlijk bezien, maar kijken naar de staat van de eurozone als geheel.

Het gevolg zal zijn dat de torenhoge rentes die landen als Spanje en Italië op dit moment moeten betalen, verleden tijd zijn. Keerzijde is dat financieel solide landen als Nederland en Duitsland hun lage rentepercentages van nu zullen zien stijgen. Euro-obligaties zijn zo als het ware een ‘subsidie’ van rijkere euro-lidstaten aan zwakkere.

Zijn er nog meer voordelen?

Speculatieve beleggers zullen met de introductie van euro-obligaties hun pogingen opgeven om een land uit de muntunie te drukken. Dat is niet alleen gunstig voor die landen zelf, maar ook voor de eurolanden die ze continu van noodsteun moeten voorzien. Die steun, zoals Griekenland die tot tweemaal toe heeft ontvangen, is hierdoor niet langer nodig.

Ook verwacht de Commissie dat het verlies voor Duitsland en Nederland door een hogere rente zal meevallen omdat er een grote, liquide markt ontstaat voor euro-obligaties die de concurrentie aankan met Amerikaanse staatsobligaties en daardoor een (klein) rentedrukkend effect heeft.

Is er ook kritiek?

Doordat zwakke landen direct kunnen lenen tegen een lagere rente, is het op orde krijgen van hun huishoudboekje plots minder acuut. Hierdoor groeit de kans dat deze landen een loopje zullen nemen met plannen om hun problemen structureel op te lossen. De heilzame werking die de markten in de achterliggende weken hadden op bijvoorbeeld Italië (waar Berlusconi zich genoodzaakt zag af te treden) wordt zo tenietgedaan.

Sommige landen zijn tamelijk hardleers. Zo slaagt men er in België, ondanks de europaniek, al 526 dagen niet in om überhaupt een regering te formeren. Niet zonder reden staan Den Haag en Berlijn daarom huiverig tegenover euro-obligaties. Zij zien een dergelijk instrument hooguit zitten als een sluitstuk van de Europese integratie.

In een poging om Duitsland toch achter het voorstel te krijgen, presenteert de Commissie ook een variant waarbij slechts een deel van de totale schuld (tot 60 procent) van eurolanden in de vorm van euro-obligaties zal worden uitgegeven plus een variant waarin landen verantwoordelijk blijven voor hun eigen aandeel in de totale schuld.

Verder wil de Commissie dat landen die hun begroting laten ontsporen de duimschroeven wordt aangedraaid, bijvoorbeeld door ze niet langer EU-subsidies te verstrekken.