Op 15 november zal Schaap een publiekslezing over dit onderwerp houden. Op de website van de universiteit is woensdag een samenvatting gepubliceerd.

Sociale media als Twitter en Facebook zijn een wereld op zich geworden waarin iedereen bepaalt hoe hij overkomt op de ander, signaleert Schaap. Zij ziet dat als een nieuwe stap in individualisering. „Mensen willen niet meer alleen uitblinken in de ogen van anderen, maar ook in hun eigen ogen. We zijn nu sterker dan voorheen gericht op ons ideale ik.”

De uitblinkcultuur gaat terug tot de Verlichting, aldus Schaap. Toen leerde de mens voor zichzelf te denken. Inmiddels is de cultuur hiervan doortrokken. „Niet alleen in de politiek en het rechtssysteem staat het individu centraal, maar ook in onze opvoeding. Al van jongs af aan leren we onze kinderen hoe uniek ze zijn. Meisjes zijn prinsesjes, en jongens zijn piraten die de wereld wel eens aan hun voeten zullen leggen.”

Volgens Schaap is individualisering niet per definitie af te keuren. „Zelfwaardering wordt pas problematisch wanneer het niet meer in verhouding staat tot je gehechtheid aan de wereld om je heen, als je het gevoel hebt dat je permanent moet uitblinken en dat de hele wereld om jou draait.”

Religie en spiritualiteit kunnen een uitblinkcultuur temperen omdat ze mensen plaatsen in een grote geheel. „Dat kan op verschillende manieren. Heel concreet, als je door meditatie het bewustzijn van je zelf en je lichaam minimaliseert. Of abstracter, als je ervan overtuigd raakt dat God je aanvaardt zoals je bent en dat je mag falen.” Schaap nuanceert dat godsdienst niet altijd zo wordt gebruikt. „Godsdienst staat natuurlijk niet los van die cultuur. Er zijn genoeg mensen die godsdienst als een consumptiegoed beschouwen, die zich afvragen wat ze er zélf aan hebben en die zich inzetten voor een kerkgemeenschap om gezien te worden.”