Mondialisering is van alle tijden. In veel kerken klinkt al eeuwenlang elke zondag, voorafgaand aan het lezen van het Apostolicum, dat de artikelen van het geloof worden beleden samen met de kerk van alle tijden en plaatsen. De gemeenschap der heiligen overschrijdt land- en cultuurgrenzen.

Het karakter van mondialisering is de laatste decennia echter ingrijpend veranderd. Het christendom verspreidde zich via contact van mens tot mens en door reizen; een fysieke vorm van mondialisering. We leven nu in een tijd van digitale mondialisering. Alles en iedereen is door nieuwe technische hulpmiddelen binnen handbereik. Een grenzeloze wereld.

Onder invloed van de mondialisering verschuiven of vervagen ook in de gereformeerde gezindte bepaalde grenzen. Op zichzelf is dat niet erg. Zolang het schuiven en vervagen zich maar beweegt binnen de kaders van wet en Woord.

Het verleggen en vervagen van grenzen leidt altijd tot onzekerheid en gevoelens van onbehagen en onveiligheid. Dat is niet vreemd. Het hoort bij ons mens-zijn. We zoeken naar zekerheid en veiligheid en geven niet graag vertrouwde verworvenheden op. Het gegeven dat we ons bij veranderingen onzeker of onveilig gaan voelen, hoeft echter geen reden te zijn om het verschuiven en vervagen van grenzen negatief te duiden.

Een voorbeeld. We ontmoeten steeds vaker christenen die hun geloof anders uiten en beleven dan wij het doen. Sinds de wereldkerk de afgelopen decennia ook binnen handbereik van brede lagen van de gereformeerde gezindte is gekomen, geeft dat vragen; het leidt tot onzekerheid.

De kennismaking met andere christenen maakt dat we een verscheidenheid binnen de gemeenschap van wereldwijde christelijke kerk ontwaren. Het dwingt ons ertoe bij onszelf te rade te gaan wat we hoofd- en wat we bijzaken vinden. We worden gedwongen om ons eigen denken en onze kerkelijke cultuur breder in te bedden. We leren én relativeren én waarderen. Daardoor leren we te verantwoorden en uit te leggen.

Verder draagt kennismaking met de wereldwijde kerk eraan bij dat we ons meer bewust worden van waar we staan. Daar liggen ook kansen. We mogen het waardevolle van ons eigen gedachtegoed delen én het tegelijkertijd laten verrijken met dat van anderen.

Scheidslijn

We ontwaren in de Bijbel twee mondialiseringslijnen: die van Babel en die van Jeruzalem. De Jeruzalemlijn loopt via Judea, Samaria en de hele wereld naar het nieuwe Jeruzalem. Deze lijn loopt uit op de vervolmaking van Gods koninkrijk.

De Babellijn is de lijn van de mens, die zich groot, groter en grootst maakt. Babel staat symbool voor die vorm mondialisering van de mens, die uiteindelijk naar de ondergang leidt. Dat tekent zich meeslepend én onthutsend af in de huilende kooplieden in Openbaringen 18. Door economisch succes kan deze uitgroeien tot een grootmacht van wereldformaat. Maar haar val zal groot zijn en ze zal juist getroffen worden in de handel. In één uur zal haar grote rijkdom verwoest worden. Wanneer we spreken over mondialisering zullen we de Jeruzalemlijn scherp dienen te onderscheiden van de Babellijn. Want daar valt, ook in mondialisering, de scheidslijn!

Houding

Leven in een mondiale context vraagt nieuwe kennis en vaardigheden en een andere houding. Ook als het gaat om het beoordelen van religieuze verschillen. Hoe ga je om met mensen die hetzelfde geloven, maar toch andere keuzes maken als het gaat om bijvoorbeeld kleding, omgaan met cultuur, media en liturgie?

Dit vraagt allereerst om openheid. Het betekent dat je bereid bent om op zoek te gaan naar de dieper liggende waarden die de verschillende keuzes bepalen. Het gaat niet direct om oppervlakkige uitingen; die zijn immers vaak sterk cultureel bepaald en tijdgebonden. Het gaat om de waarden erachter.

Een dergelijke houding is alleen mogelijk als we meertalig zijn. Niet alleen letterlijk, maar ook in die zin dat we in staat zijn om ons te verplaatsen in het denken van de ander. Dat kan alleen als we de ander ook echt waard-eren.

Een dergelijke opstelling ontslaat ons niet van de plicht om waar nodig ontsporingen en afwijking in een andere cultuur aan de kaak te stellen. Dat maakt dat wij bereid moeten zijn om openhartig te reflecteren op onze (kerkelijke) cultuur. En waar aanwezig ontsporing moeten durven erkennen.

Ten slotte is het nodig dat we een open en belangstellende leerhouding innemen. Dan luisteren we voordat we waarderen en oordelen. Dan zullen we zoeken naar overeenkomsten en leren we omgaan met de verschillen.

Waardevol

Deze vaardigheden zijn een absolute vereiste voor het goed omgaan met het fenomeen mondialisering. Het aanleren van genoemde vaardigheden gaat niet vanzelf. Het vraagt om een omslag in denken en doen die wellicht van levensbelang is. Juist om blijvend zicht houden op het waardevolle van onze eigen traditie.

Hier ligt een uitdaging voor onze scholen, die steeds actiever worden op het gebied van internationalisering, zodat leerlingen en studenten meer en meer met mondiale contexten in aanraking komen.

Wanneer we de vaardigheden toepassen, verrijkt mondialisering ons leven. Het daagt ons uit goed te weten wie we zelf zijn en waar we zelf staan, ook in onze eigen traditie. Door contacten met andere christenen leren we te onderscheiden tussen kernzaken en bijzaken, we leren het kaf van het koren te scheiden.

Het maakt tenslotte dat we onze eigen cultuur waarderen en geeft tegelijkertijd zicht op de weidsheid van Gods Koninkrijk.

De auteurs zijn respectievelijk bestuursvoorzitter van Driestar Educatief en bestuursvoorzitter van Woord en Daad.