Een van de grote problemen in de gezondheidszorg zijn immers de buitenproportioneel stijgende kosten. Slechts enkele cijfers om er een gevoel bij de krijgen. Het kabinet-Rutte moet in vier jaar tijd een draconische bezuiniging doorvoeren van 
18 miljard euro. Maar in diezelfde periode stijgen de kosten van de gezondheidszorg met een slordige 15 miljard.

Nog een paar getallen. In het jaar 2000 maakte het totaal aan uitgaven in de zorg ongeveer 11 procent van het bruto binnenlands product (bbp) uit. In 2010 was het bedrag aan zorguitgaven gestegen tot bijna 15 procent van het bbp. (Ter vergelijking, de overheid geeft ongeveer 8 procent van het bbp uit aan defensie en 4,6 procent aan onderwijs.)

Dat deze exorbitante stijging niet alleen voor de staat, maar ook voor individuele burgers nare gevolgen heeft, laten andere cijfers zien. Zo berekende de vergelijkingswebsite independer.nl onlangs dat een gezin met twee kinderen in 2012 ruim 2800 euro aan zorgkosten kwijt is, 45 procent (!) meer dan in 2006.

Terug naar de rituele dans. Het merkwaardige is dat alle politieke partijen erkennen dat de continue stijging van de zorgkosten een groot probleem vormt, dat zij dit probleem al decennialang aan het Binnenhof bespreken, maar dat in al die jaren geen enkele coalitie erin slaagde een trendbreuk te bewerkstelligen.

Dat laatste gaat ook Schippers niet lukken. Zeker, zij neemt enkele maatregelen. Zo heeft ze een deal gesloten met de ziekenhuizen om de zorg­toename tot 2013 te beperken tot 2,5 procent. Ook zet ze het mes in de geestelijke gezondheidszorg en in het persoonsgebonden budget. Ze schraapt wat uit het basispakket door maagzuurremmers niet meer te vergoeden. En ze kort op de tarieven die huisartsen vergoed krijgen van de zorgverzekeraars. Maar afgezet tegen de enorme kostenstijgingen in de totale zorgsector zetten deze ingrepen geen zoden aan de dijk. En van een fundamentele koerswijziging of hervorming is al helemaal geen sprake.

Dat het hier niet van komt, heeft voor een deel te maken met de politieke constellatie. Gedoogpartner PVV duldt geen grote ingrepen in de zorg.

Toch is dat niet de enige verklaring voor het gebrek aan daadkracht. Even belangrijk is de weerbarstigheid van de problematiek. De stijging van de zorgkosten heeft oorzaken die niet gemakkelijk te beïnvloeden zijn. De belangrijkste zijn: 1) de vergrijzing, 2) de steeds hogere eisen die burgers aan hun gezondheid en dus ook aan de zorg stellen, 3) de steeds weer nieuwe en duurdere medische technieken en mogelijkheden.

Deze factoren zijn stuk voor stuk moeilijk te beïnvloeden. De vergrijzing bijvoorbeeld is een keihard feit. Toch vormen ze met elkaar geen noodlot dat de samenleving slechts lijdelijk kan ondergaan. Het minste dat gedaan kan worden, is een maatschappelijk debat starten over de grenzen van de gezondheidszorg. Wat vinden we met elkaar eigenlijk verantwoorde en noodzakelijke zorg? Er kan steeds meer, hartoperaties op hoge leeftijd, gentechnologie, maar is het ook zinnig? En moeten artsen in hun spreek­kamer niet vaker met de patiënt in debat gaan en zeggen: „Ik kán u dit middel wel geven, maar het zal u weinig tot niets baten”?

Toegegeven, zo’n breed maatschappelijk debat zal het probleem van de stijgende zorgkosten niet plotseling doen verdwijnen. Maar het kan het begin zijn van een nieuw bewustzijn onder burgers. Van een besef dat het niet eerlijk is te klagen over stijgende zorgpremies en tegelijkertijd de eisen aan de gezondheiszorg steeds verder op te schroeven. Alleen als onder kiezers dát besef groeit, zal aan het Binnenhof de politieke wil ontstaan werkelijk tot hervormingen over te gaan.

Zo’n breed maatschappelijk debat hoeft trouwens niet te leiden tot een geweldige kostenreductie. Het kan burgers ook tot het inzicht brengen dat een goede gezondheidszorg nu eenmaal duur is, dat wij dit met elkaar moeten accepteren en dat wij ons om die goede zorg te behouden andere vormen van welvaart en luxe moeten ontzeggen. Ook in dat geval heeft de discussie zin gehad.