Jaarsvelders willen monument voor gevallenen
JAARSVELD – Alle drie vielen ze voor het vaderland. Nooit werd er echter een monument voor de jonge militairen in hun geboortedorp Jaarsveld opgericht. Stichting Jaarsveld Oorlogs Gedenkteken (SJOG) wil daar verandering in brengen.
De levensverhalen van Pieter Arie Eikelenboom, Arie de Groot en Adriaan Manschot vertonen slechts enkele overeenkomsten. Alle drie werden ze geboren in Jaarsveld, bij Lopik in de provincie Utrecht. Ook werden ze gedoopt in de plaatselijke hervormde kerk, waarnaast het monument moet komen te staan.
Over Pieter Arie Eikelenboom is het minst bekend, zegt Sjaan van den Berg-Eikelenboom, secretaris van de SJOG, die ongeveer een maand na het overlijden van haar oom werd geboren. Pieter Arie hielp begin 1942 mee bij de verdediging van het Indonesische eiland Tarakan tegen de Japanners. Hij zat in een kustbatterij. Toen de verdedigers van het eiland zich overgaven, kon de bemanning van de kustbatterij niet worden ingelicht. Pieter Arie en zijn kameraden bleven doorvechten. Mogelijk zijn ze daarom door de Japanners gefusilleerd. „Maar dat is niet duidelijk”, zegt Van den Berg. „Het kan ook zijn dat hij is verdronken. Zijn lichaam is niet gevonden. Er is geen graf en geen gedenkteken. Koningin Wilhelmina stuurde na de oorlog een brief waarin stond dat hij waarschijnlijk is omgekomen. Mijn grootmoeder heeft nooit geloofd dat haar zoon is overleden.”
Arie de Groot, de oom van penningmeester Bertus de Groot, verdedigde op 10 mei 1940 bij Zutphen de IJssel. Er werd hevig verzet aan de Duitsers geboden, die met rubberboten de rivier wilden oversteken. De Duitsers leden grote verliezen en zetten vervolgens zware artillerie in. Bij deze beschieting verloor Arie het leven. Hij werd eerst begraven in Zutphen. Later werd zijn lichaam overgebracht naar Jaarsveld. „Hij is de enige van de drie die in Jaarsveld ligt begraven. Bij zijn herbegrafenis waren veel mensen aanwezig, onder anderen de burgemeester.”
De derde, Adriaan Manschot, kwam bij een ongeval om het leven. Hij vocht jarenlang als piloot voor de geallieerden. Tot 9 februari 1945. Manschot moest met een aantal toestellen een doel in Duitsland bestoken. Hij steeg op van een basis in België en zat achter de knuppel van het voorste vliegtuig. Toen hij een wolk uitvloog, werd hij van achteren geraakt door een ander toestel, dat eveneens door een Nederlander werd gevlogen. Manschot sprong nog uit zijn toestel, maar zijn parachute ging slechts half open.
Bij het ongeval vielen zes doden. De piloot die het veroorzaakte, overleefde het. Manschot werd begraven in het Belgische Tienen en kreeg later een oorlogsgraf op begraafplaats Rusthof in Leusden.
„Al tijdens de Tweede Wereldoorlog wilden mensen zich inzetten voor een monument voor de gevallenen”, zegt Joop van Vliet, die als amateurhistoricus bij de stichting is betrokken. „Na de oorlog is er geld voor ingezameld, maar toch is er geen monument gekomen. Het geld ging naar goede doelen.”
Vorig jaar bezocht de dochter van Manschot, die pas na de dood van haar vader werd geboren en die in Amerika woont, het dorp Jaarsveld. Daarop werd besloten opnieuw te gaan ijveren voor een monument. De Groot: „De kerkenraad van de hervormde kerk heeft ons een stukje grond toegewezen waarop we het monument mogen plaatsen. En de gemeente Lopik werkt ook mee. De gemeente geeft alleen geen geld, omdat ze dan ook andere initiatieven moet steunen.”
De SJOG probeert nu 10.000 euro in te zamelen. Het geld is bedoeld voor het maken van het monument en de onthulling ervan. Ook moet de stichting het monument onderhouden. De stichting hoopt dat het monument in mei 2012 kan worden onthuld.
Daarnaast wil de SJOG een boekje uitgeven met verhalen over de drie gevallenen. Amateurhistoricus Van Vliet verzamelt daarvoor de informatie. Op de langere termijn wil hij ook de geschiedenis van de gemeente Lopik tijdens de Tweede Wereldoorlog gaan beschrijven in een boek.