Op het eerste gezicht lijkt de strijd tegen de honger in de Hoorn van Afrika een hopeloze zaak. Meer dan 13 miljoen mensen in Somalië, Kenia, Ethiopië, Eritrea en Djibouti hebben te weinig te eten als gevolg van de zoveelste droogteramp in de regio. De Hoorn van Afrika bestaat voor het grootste deel uit droge gebieden. Is daar wel landbouw mogelijk die de bevolking duurzaam kan voeden?

De deelnemers aan de top in Changwon waren daar verrassend optimistisch over. „Droge gebieden zijn geen woestijnen, zoals vaak wordt gedacht”, zegt Anne Juepner van het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP). „Meer dan de helft van alle koeien, schapen en geiten op deze planeet grazen in droge gebieden, terwijl er ook veel graan wordt geteeld.”

Ook de graanschuren van de VS, de pampa’s van Argentinië en de belangrijkste tarwegebieden van Oekraïne en Kazachstan behoren tot de droge gebieden, net als de omgeving van miljoensteden zoals Los Angeles, Mexico-stad, Delhi, Caïro en Peking.

In alle droge gebieden op deze planeet samen leven 2 miljard mensen. Met problemen kampen vooral de naar schatting 
1 miljard mensen in droge gebieden in ontwikkelingslanden die extreem arm zijn, stelt het UNDP in een nieuw rapport, ”Het vergeten miljard”.

Sommige van die bevolkingsgroepen overleven al honderden jaren in erg droge omstandigheden. Vaak is er niet veel nodig voor grootschalige hongercrisissen. Als landen hun grenzen sluiten voor nomadische veetelers of hun bewegingsvrijheid op andere manieren inperken, kan één seizoen met minder regen al tot grote voedseltekorten leiden.

De bewoners van droge gebieden krijgen te weinig aandacht van hun regeringen en van hulporganisaties, zegt Juepner. Regeringen investeren er vaak nauwelijks in wegen, scholen en andere infrastructuur. Donors oordelen ook vaak dat investeren er weinig zin heeft.

In de Hoorn van Afrika heeft de combinatie van slecht bestuur, instabiliteit, het uitblijven van investeringen en opeenvolgende droogteperiodes nu geleid tot een hongersnood van gigantische proporties.

Zonder hulp kunnen de getroffen bevolkingsgroepen er niet bovenop komen. Er lijken enorme inspanningen nodig. Maar als het geld goed wordt besteed, zijn het geen druppels op een hete plaat, zegt Juepner. Zelfs kleine investeringen die gericht worden gedaan, kunnen veel veranderen.

Juepner haalt het voorbeeld aan van een klein UNDP-project dat boeren in het noordwesten van Kenia helpt de plant aloe vera te verbouwen en er zeep uit te maken. Die zeep verkoopt erg goed in Kenia. De uitdaging is om genoeg geld te vinden voor dergelijke projecten.

De regeringen in de Hoorn van Afrika doen er ook goed aan om de traditionele nomadische veeteelt te steunen, al lijkt dat een ouderwetse en riskante praktijk. Te veel vee versterkt de verwoestijning, maar nieuwe studies tonen aan dat droge gebieden ook schade ondervinden als ze helemaal geen vee meer doorheen trekken. „Gebieden waar de erosie heeft toegeslagen en de bodemvruchtbaarheid is verminderd, herstellen veel sneller met een aangepast veebestand dan wanneer ze helemaal afgegrendeld worden”, zegt Juepner.

Nomadische veeteelt is deel van de oplossing voor de crisis in de Hoorn van Afrika, zegt ook Pablo Manzano, de coördinator van het Wereldinitiatief voor Duurzame Veeteelt. Rondtrekkende boeren kunnen zich gemakkelijker aanpassen aan veranderende weersomstandigheden. Regeringen moeten zulke boeren steunen, onder meer door hen in staat te stellen gemakkelijker de grenzen over te steken, door drinkplaatsen beter te beheren en door in flexibele scholing en gezondheidszorg te voorzien.

Volgens Manzano moeten er eerder vraagtekens worden geplaatst bij de geïrrigeerde landbouw, een oplossing waar veel beleidsmakers enthousiast over zijn. Dergelijke projecten leiden snel tot de uitputting van schaarse watervoorraden en veroorzaken conflicten met traditionele veehouders.