Hoewel het kabinet er nog maar zes weken op heeft zitten, zijn de verwijten van de oppositie aan Zalms adres al bijna clichés geworden. De bewindsman kan ze allemaal dromen. Met zijn „kille boekhoudersmentaliteit” zou hij de kwade genius zijn achter het „financiële afbraakbeleid” van dit „horrorkabinet.”

Hoewel hij de term boekhouder „geen scheldwoord” vindt, en bovendien tevreden constateert dat de critici van de vakbonden zich vorige week in het voorjaarsoverleg al gematigder opstelden, verzet Zalm zich tegen de beeldvorming. „Ik ben niet dogmatisch. Als ik dogmatisch was, had ik voorgesteld om 6 in plaats van 3 miljard extra te bezuinigen.”

Het tekent de economische malaise. Maar een paar weken nadat CDA, VVD en D66 in hun regeerakkoord een recordbezuiniging van 13 miljard euro inboekten, kwam het CPB met slechtere prognoses. „Daarvan pakken we nu alleen het structurele deel aan”, aldus Zalm. „We willen voorkomen dat we in 2007 slechter uitkomen dan met een tekort van een half procent. Voor volgend jaar accepteren we tijdelijk een groter tekort dan gepland. Zo extremistisch is het dus niet.”

Al die bezuinigingen, zowel die uit het regeerakkoord als de „nabrander” van 3 miljard, zijn volgens de bewindsman dringend noodzakelijk, „al was het maar om te blijven voldoen aan de Europese afspraken.” De werkelijke reden is echter de noodzaak van snelle sanering. „Schuiven we het voor ons uit, dan komen we onszelf weer tegen.”

Met betrekking tot de 3 miljard heeft Zalm het nog wel even overwogen, onthult hij. Zelfs de werkgevers van VNO-NCW pleitten er immers voor te wachten tot volgend voorjaar. „Maar het risico is dat het dan niet meevalt, maar dat er juist weer nieuwe tegenvallers zijn. Dan stapelt het zich op.”

Critici vinden dat u de economie afknijpt. U zou juist moeten investeren.

„Ze willen dat ik een anticyclisch begrotingsbeleid voer, gericht op het dempen van de conjunctuurgolven. Maar dan moet je wel weten wat de cyclus is. En dat is nu juist het probleem: dat weten we niet. Wat we wel weten, is hoe het eind jaren zeventig liep. We bleven er schepjes bovenop doen, tot de boel helemaal uit het gareel was.”

Keynes had ongelijk, anticyclisch beleid werkt niet?,/i>

„Ik geloof er niet zo in. Niemand kent de cyclus. Toen we in 2001 een grootscheepse belastingverlaging doorvoerden, vreesden velen dat het zou leiden tot oververhitting van de economie. Kijk je terug, dan zie je in dat jaar niet meer dan 1,3 procent groei. Bovendien is alles zo geïnternationaliseerd dat een groot deel van onze investeringen over de grens zou weglopen. Of mensen gaan het opsparen, je weet het niet.”

Toch investeert de regering-Bush in de VS miljarden om de economie vlot te trekken.

„Zoiets moet je alleen maar doen als je er eerst voor gespaard hebt. Dat hebben ze in de VS onvoldoende. Toen we in Nederland in 2001 de belasting over de hele linie verlaagden, hadden we daar wel eerst voor gespaard. We hadden een overschot op de begroting. Dat vind ik verstandiger dan op de pof de belastingen verlagen.”

Intussen moet u de minima vertellen dat u ze niets te bieden heeft. Vreest u protesten?

„Op dit moment zie je nog geen groot oproer. Het valt me op dat vrij algemeen wordt ingezien dat scherpe maatregelen nodig zijn. Het zou wel eens kunnen zijn dat de vakbeweging zich wat dat betreft overschreeuwt. Aan de andere kant verwacht ik wel felle protesten als komend najaar blijkt welke concrete maatregelen we nemen.”

FNV en CNV accepteren niet dat een deel van de 3 miljard extra bezuinigingen neerdaalt bij de sociale zekerheid. Is dat vermijdbaar?

„Dat is een lastige, want in het kabinet hebben we er nog geen besluit over genomen. Wat ik wel kan vaststellen, is dat we normaal gesproken uitgaan van de stelregel dat budgetoverschrijdingen binnen dezelfde sector moeten worden gecompenseerd. In 2004 doet het grootste deel van de overschrijdingen zich voor in de sociale zekerheid. Volgens de regel is het dus logisch dat een deel van de 3 miljard daar ook neerslaat.”

U zou de geesten rijp hebben gemaakt om lonen en uitkeringen in 2004 te ontkoppelen. Klopt dat?

„Ik heb tijdens de behandeling van de voorjaarsnota niks anders gezegd dan wat in het regeerakkoord staat en wat ook Balkenende en De Geus al hebben benadrukt. Het enige verschil is dat ik ook ben ingegaan op de wat-als-vraag: stel nu dat de marktsector de lonen niet matigt? Nou, dan is het regeerakkoord glashelder, dan zullen de uitkeringen slechts de ambtenarensalarissen volgen. Tja, dan kun je niet zeggen dat er nog gekoppeld is aan de marktsector.”

Critici zeggen dat het kabinet daarmee een nieuwe interpretatie geeft aan de Wet koppeling met afwijkingsmogelijkheden.

„Zij verwijzen naar de memorie van toelichting, waarin staat dat het kabinet pas mag ontkoppelen als er op iedere 100 werkenden meer dan 82,6 uitkeringsgerechtigden zijn. Nu heb ik het er nog eens op nagelezen, maar er staat dat ieder kabinet de voorwaarden weer voor zichzelf moet invullen. Dat is precies wat we als kabinet doen.”

U bent nu zes weken bezig. Wekt de nieuwe ploeg vertrouwen?

„Ja. Dat viel me nog weer op toen ik met die extra 3 miljard kwam. Natuurlijk was het even slikken, maar er werd toch redelijk goed gereageerd. Men is coöperatief, niemand wil de zaak op z’n beloop laten. We hebben inmiddels een betere start dan het vorige kabinet. Er zijn geen rare dingen gebeurd, we zijn dus wat gedisciplineerder.”

Het valt op dat u tijd overhoudt voor uw weblog en voor familieleven. Hoe doet u dat?

„Ik kan snel werken, en het bijhouden van een elektronisch dagboek kost niet zo veel tijd. Maar inderdaad, voor mijn gezin probeer ik echt tijd vrij te maken. Hoeveel mensen zijn er niet die zich op hun sterfbed afvragen waarom ze zo veel tijd hebben besteed aan hun werk, en zo weinig aan hun gezin? Dat wil ik niet meemaken.”

Dit interview besluit een serie artikelen afgelopen weken op deze pagina over de eerste beleidsdaden van minister Zalm.