Over deze vragen buigen zich deze week tachtig deelnemers aan het vijfde internationale congres van het International Reformed Theological Institute (IRTI), waarvan de Amsterdamse prof. dr. A. van de Beek oprichter en voorzitter is.

Op de vorige conferentie, in Princeton, in juli 2000, was het thema ”Geloof en etniciteit”. Toen kwamen de vragen aangaande geweld in de wereld, dat het gevolg is van onderlinge wedijver van volken of bevolkingsgroepen, al indirect ter tafel. Nu is daarom ”Christelijk geloof en geweld” als specifiek thema gekozen. De keuze voor dit thema werd nog versterkt door de gruwelijke aanslag op 11 september 2001 in Amerika, maar ook door de verdere escalatie van geweld daarna in de wereld. Dat het congres in Indonesië plaatsvindt, na de aanslag op Bali, maakt het des te actueler.

Het is niet de bedoeling dat politieke, historische of sociologische aspecten het thema beheersen, al kunnen die, wil de bezinning niet steriel zijn, niet buiten beschouwing blijven. Het gaat echter vooral om een theologische bezinning. Maar dan wel zonder ’idealistische’ uitwerkingen.

De hoge inzet is de vraag welke implicaties geweld heeft voor de leer aangaande God. Prof. Van de Beek opende de conferentie vandaag dan ook (althans, dat is de bedoeling op het moment dat ik dit schrijf) met de vraag of er in God geweld is. En wat bij beantwoording van die vraag dan het godsgeloof voor mensen betekent. Een hoogleraar uit Indonesië spreekt over de vraag waarom God de zondvloed in de wereld zond.

Op zich is het thema van de conferentie niet nieuw. De eeuwen door is nagedacht over het al of niet geoorloofd zijn van geweld in conflictsituaties. Vaak is in de reformatorische traditie bijvoorbeeld teruggegrepen op het ”recht van opstand” bij Calvijn. Prof. dr. John Hesselink uit Holland Michigan houdt er nu ook een lezing over, terwijl dr. Batlajery uit Indonesië Calvijn en diens verhouding tot Servet belicht.

Dat de invulling van het thema niet buiten de politieke actualiteit om gaat, blijkt uit het feit dat theologen uit Zuid-Afrika het thema relateren aan de situatie in hun land voor en na de apartheid. Trouwens, prof. dr. M. Brinkman (VU) spreekt expliciet over ”Kerk en politiek”. Bovendien is een belangrijk deel van het programma gewijd aan de toegenomen spanningen tussen christenen en moslims in Indonesië, met twee sprekers uit het land zelf.

In totaal nemen achttien personen uit Nederland deel aan het congres, onder wie prof. dr. J. Muis, dr. Th. van den End, dr. G. van den Brink, prof. dr. G. G. de Kruijf, prof. dr. C. van der Kooi en prof. dr. W. Verboom. Verschillenden van hen verzorgen ook een workshop.

Verboom zou Verboom niet zijn als hij de Heidelberger niet ter sprake zou brengen: ”Geweld en non-geweld in de Heidelbergse Catechismus”. En om ten slotte nog een lezing te noemen: prof. dr. Paul Wells uit Frankrijk, mede bekend door zijn column in dit dagblad, spreekt over ”Geheiligd geweld en het kruis”. Genoeg om duidelijk te maken dat een conferentie over geloofsvisie op geweld niet zomaar uit de lucht is gegrepen.

Ik liet de conferentie voorafgaan door de acht uur durende treinreis van Jakarta naar Jogjakarta (voor de tweede maal). De hele rijstcultuur, ingebed in de overweldigend mooie natuur van Java, trekt aan je oog voorbij. Via het natuurlijk oog bekijk je alles ook met geestelijke ogen. Ik overdacht dat God ooit na de schepping zei dat al wat Hij gemaakt had goed was.

Zijn schepping is nog steeds mooi, hier en daar zelfs uitbundig mooi. Maar op de rijstvelden ziet men ook de gebogen ruggen van duizenden vrouwen en mannen. In het zweet huns aanschijns wordt het goede der aarde gezaaid en geoogst. In Jakarta passeer je ook de krotten waar de duizenden naamlozen wonen.

En intussen wemelt het in de wereld van geweldsituaties. Want de boze heeft alles dooreengeworpen en vindt telkens weer mensen aan zijn kant. Over geweld wordt hier vijf dagen lang theologisch geconfereerd. Ik hoop u op de hoogte te houden.

Dit is het eerste deel in een vierdelige serie waarin dr. ir. J. van der Graaf een impressie geeft van de IRTI-conferentie over ”Christelijk geloof en geweld”, die op dit moment in Kinasih, Indonesië, wordt gehouden. Donderdag deel 2.