Deze week werd bekendgemaakt dat de Nobelprijs voor economie is toegekend aan de Amerikanen Thomas Sargent en Christopher Sims. De Zweedse Koninklijke Academie voor de Wetenschappen prijst de onderzoekers voor hun empirisch onderzoek naar oorzaak en gevolg in de economie.

Sargent en Sims onderzochten in de jaren zeventig en tachtig welke invloed belastingmaatregelen en wijzigingen in het rentebeleid hebben op de economische groei en de inflatie. De modellen van de prijswinnaars worden volgens het Nobelprijs-comité dagelijks gebruikt door centrale banken en overheden. Het Nederlandse Centraal Planbureau (CPB) zegt diepgaand beïnvloed te zijn door het werk van de beide economen.

Maar er is ook kritiek op het werk van Sims en Sargent. Volgens Esther-Mirjam Sent, hoogleraar economie in Nijmegen, hebben de modellen van Sargent niets met de complexe realiteit te maken en lijken deze op een mooie schroevendraaier, die niet op de schroef blijkt te passen. De toekenning van de prijs is in haar ogen een bewijs dat er niets is geleerd van de crisis.

Onenigheid onder economen dus. Hetzelfde geldt voor een kwestie die in het verlengde ligt van het werk van de Nobelprijswinnaars. Rond de presentatie van de Nederlandse overheidsbegroting op Prinsjesdag speelde een discussie over de wenselijkheid van verdere bezuinigingen als de economische groei tegenvalt. Het CPB gaf in de Macro Economische Verkenning voor 2012 aan dat de Nederlandse economie volgend jaar bijna tot stilstand komt en dat er een aanzienlijke kans is op een nieuwe, ernstige recessie. Aan deze waarschuwing koppelde het planbureau het advies dat, als het zover komt, het kabinet moet nalaten extra te bezuinigen. Volgens het CPB kunnen lessen worden getrokken uit de crisis in de jaren dertig, toen in de VS twee recessies elkaar in korte tijd opvolgden. Toen de overheid bij de tweede schok besloot hard te bezuinigen, stortte de economie in.

Eenzelfde boodschap kwam van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Het fonds stelde begin deze maand dat als het slechter dreigt te gaan met de Europese economie, de landen die er financieel relatief goed voorstaan moeten overwegen minder te bezuinigen.

Nederland en Duitsland kunnen nu veel goedkoper lenen op de kapitaalmarkt dan bijvoorbeeld België en de zuidelijke eurolanden en moeten zich dus niet blindstaren op het terugdringen van overheidstekorten.

Hiertegenover staat de visie van het kabinet, dat gesteund wordt door De Nederlandsche Bank (DNB). Minister-president Rutte sluit extra bezuinigingen niet uit als de economische situatie daartoe noopt.

Nu geldt de premier wel als een hardliner op begrotingsgebied. Toen de financiële crisis zich in 2008 steeds verder verdiepte, wilde Rutte, toen nog in de oppositie, immers al fors bezuinigen. Kort daarna besloten wereldwijd overheden en centrale banken om uit alle macht de economie juist te stimuleren om een complete ineenstorting te voorkomen.

Maar Klaas Knot, president van een van de centrale banken die toen nog hard op het gaspedaal trapten, valt Rutte bij. In zijn ogen zijn verdere bezuinigingen bij een tegenvallende economie cruciaal om het vertrouwen van beleggers en investeerders in de Nederlandse economie en de houdbaarheid van de staatsschuld te behouden.

Wat is nu wijsheid? Hebben het IMF en het CPB gelijk of toch het kabinet en De Nederlandsche Bank?

Zet twee economen bij elkaar en je krijgt drie meningen. Dit grapje, vooral populair onder economen zelf, weerspiegelt dat zelden een eenduidig antwoord kan worden gegeven op economische vraagstukken. In de meeste wetenschappen bestaan verschillen van mening en daar is niets mis mee. Maar juist nu, in een periode waarin beleidsmakers meer dan ooit behoefte hebben aan wijze adviezen vanuit de wetenschap, ventileren economische denktanks tegengestelde meningen. Dat komt slecht uit, want –zo leert de geschiedenis– verkeerd beleid kan grote gevolgen hebben.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.