Dat meldt het Geneesmiddelenbulletin in een uitvoerige analyse in het donderdag verschenen oktobernummer. Het blad fileert de beschikbare studies en komt tot de conclusie dat er onvoldoende bewijs is dat de jaarlijkse griepvaccinatie van ouderen en risicopatiënten werkzaam en effectief is. Buitenlandse wetenschappers kwamen eerder tot dezelfde slotsom.

Vaccinaties zijn een vorm van preventieve geneeskunde. Daarom moet de werkzaamheid worden aangetoond met de hoogste categorie van wetenschappelijk bewijs, aldus dr. D. Bijl, hoofdredacteur van het Geneesmiddelenbulletin en auteur van het artikel.

Daarbij gaat het om zogeheten gerandomiseerde studies. Gerandomiseerd onderzoek is een type studie waarbij het effect van een geneesmiddel wordt vergeleken in twee gelijkwaardige groepen van voldoende grootte, waarbij de ene groep het middel krijgt en de andere een neppreparaat. Degenen die de resultaten beoordelen, weten niet in welke groep de deelnemer heeft gezeten.

Een groot deel van het bewijs voor de werkzaamheid en de effectiviteit van de griepprik is volgens Bijl echter afkomstig van lager gekwalificeerd onderzoek „waarvan de conclusies grotendeels lijken te zijn vertekend door verstorende factoren.” Hij wijst erop dat de vaak te kleine gerandomiseerde studies, waaraan bovendien belangrijke gegevens ontbreken, zelf ook nauwelijks effect aantonen. Bijl concludeert dat er „geen valide bewijs is dat influenzavaccinatie bij ouderen en risicopatiënten werkzaam en effectief is. De indicaties moeten beter gefundeerd worden.”

Huisarts Hans van der Linde uit Capelle aan den IJssel, die de ontwikkelingen op dit terrein al jaren volgt, heeft hardere kritiek. „Invoering van de griepvaccinatie berustte niet op wetenschappelijke onderbouwing, maar op theorieën, speculatieve veronderstellingen en vooral commerciële beïnvloeding.”

Tientallen jaren vaccineren, lieten volgens Van der Linde geen nuttig effect zien. „Waarom voerden vaccinproducenten geen goed opgezette onderzoeken uit gedurende de afgelopen veertig jaar?”

Bij de beoordeling van de werkzaamheid van vaccins is sprake van een situatie vergelijkbaar met die van slagers die de kwaliteit van hun eigen vlees keuren. „De mening heeft postgevat dat mensen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van vaccins vanwege hun deskundigheid onmisbaar zijn in commissies die adviseren over de toepassing ervan. Zij hebben echter in de regel financiële banden met de farmasector”, aldus Van der Linde.

Deze situatie is volgens de Capelse huisarts eenvoudig op te lossen. „Deskundigen die verstand hebben van vaccins zijn niet nodig en niet wenselijk vanwege belangenverstrengeling en vooringenomenheid. Advisering dient uitsluitend te geschieden door onafhankelijke deskundigen zonder speciale betrokkenheid bij vaccins en met gedegen statistische kennis. Zij moeten de onderzoeksresultaten 
beoordelen van onafhankelijke artsen die het vaccin hebben getest.”

Met afschaffing van de griepvaccinatie kan het kabinet volgens Van der Linde 60 miljoen euro besparen. Hij verwacht echter niet dat dit zal gebeuren. „Er staan grote financiële belangen op het spel en vaccinfabrikanten zullen alles uit de kast halen om afschaffing te voorkomen.”