Ruimte voor trouwambtenaren die gewetensbezwaren hebben tegen het sluiten van zogenoemde homohuwelijken mag er volgens vrijzinnige politici niet meer zijn. De gemeenteraad van Amsterdam was onlangs danig van slag toen bleek dat er van de 478 trouwambtenaren 2 waren die geen huwelijk willen sluiten tussen mensen van gelijk geslacht. Ze kregen de keus: over hun gewetensbezwaren heenstappen of hun werkzaamheden neerleggen.

Scholen mogen samenwonenden en praktiserende homo’s niet meer weren, zo staat het zwart-op-wit in de wet. Verder heeft de hoogste rechtsinstantie, de Hoge Raad, uitgesproken dat de SGP vrouwen niet mag uitsluiten van kieslijsten. De nieuwste trend is dat christelijke organisaties niet langer alleen christenen mogen aannemen omdat anders niet-gelovigen worden gediscrimineerd.

Ook andere groepen dan orthodoxe protestanten hebben last van het gelijkheidsdenken. Te denken valt aan moslims en discussies over hoofddoekjes, boerka’s en het handen schudden van iemand van het andere geslacht. Maar ook rooms-katholieken liggen onder vuur. De hostierel, waarbij vorig jaar een praktiserende homo geen hostie kreeg van een pastoor, is daarvan een voorbeeld.

Het CDA is al langer met het thema gelijkheid bezig. De CDA-jongeren publiceerden enkele maanden na de verkiezingsnederlaag die het CDA in juni 2009 bij de Tweede Kamerverkiezingen leed een verfrissend rapport waarin ze onder meer kritische kanttekeningen plaatsen bij het gelijkheidsdenken. De jongeren voeren een pleidooi om aan het non-discriminatiebeginsel grenzen te stellen.

De redactie van Christen Democratische Verkenningen, het blad van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, heeft zich in het zomernummer de vraag gesteld of Nederland met de invulling van het begrip gelijkheid op dit moment op de goede weg is. Dat heeft geleid tot een gedegen boek van ruim 230 pagina’s.

De bundel bestaat uit drie delen. In het eerste deel, ”Gelijkheid als ideaal” maken diverse scribenten een analyse van het begrip en plaatsen het in historisch, nationaal, internationaal en christendemocratisch perspectief. Daaruit blijkt onder meer dat gelijkheid een prima uitgangspunt is voor de inrichting van een samenleving, en dat gelijkheidsdwang een eenzijdige interpretatie is van het beginsel. Gelijkheid is juist bedoeld om verscheidenheid mogelijk te maken.

In het tweede deel, ”Gelijkheid als dilemma”, concludeert Gerard Versluis, advocaat en promovendus op het gebied van rechtsstatelijkheid en machtenscheiding, dat de doorwerking van het gelijkheidsbeginsel dreigt door te schieten. En in deel 3 wordt een pleidooi gevoerd voor een nieuwe invulling van het begrip gelijkheid. De notie van vrijheid moet in de discussie meer aandacht krijgen. Eigenlijk komt de redactie, onder leiding van Pieter Jan Dijkman, tot dezelfde conclusie als de CDA-jongeren enkele maanden geleden: er is meer waardering nodig voor de klassieke vrijheidsrechten ten koste van het gelijkheidsbeginsel. „Door gelijkheid te interpreteren op een manier die juist verscheidenheid mogelijk maakt, wordt meer recht gedaan aan de eigen identiteit van mensen”, zo schrijft Dijkman, oud-redacteur van deze krant.

Het boek doet weldadig aan in een politiek klimaat waarin het gelijkheidsbeginsel dwangmatig wordt opgelegd en waarin emancipatie bevorderd moet worden, „zo nodig tegen de remmende krachten van cultuur, religie of het ouderlijk huis in” (PvdA-verkiezingsprogramma).

Het kabinet, en in het bijzonder minister Donner van Binnenlandse Zaken (zelf een CDA’er), kan zijn voordeel met de uitgave doen. De bewindsman komt binnen afzienbare tijd namens het kabinet met een nota over de verhouding tussen verschillende grondrechten. Daarin zal het onder andere gaan over de verhouding tussen het gelijkheidsbeginsel en de klassieke grondrechten. Het is bijna onmogelijk dat hij de grondlijnen van deze studie daar niet in verwerkt.

Boekgegevens

”De last van gelijkheid”, door Pieter Jan Dijkman e.a.; uitg. Boom, Amsterdam, 2011; ISBN 978 94 61053 190; 232 blz.; € 22,50.