Dr. ir. J. van der Graaf peilt stand van zaken in Rooms-Katholieke Kerk
Is Rome veranderd? Allerlei signalen van toenadering tussen rooms-katholieken en (ook orthodoxe) protestanten wekken de indruk dat er op die vraag vandaag een positief antwoord te geven is.
Er is over en weer herkenning in de benadering van sommige ethische problemen (abortus, euthanasie). In toenemende mate worden rooms-katholieken betrokken bij van oorsprong protestantse organisaties en initiatieven in de media en in de politiek. Onlangs nog sprak bisschop De Korte bij gelegenheid van de opening van het academisch jaar van de Protestantse(!) Theologische Universiteit in Utrecht.
Al jarenlang wordt er gesproken over de zogenaamde ”oecumene van het hart”. Een benadering van elkaar waarbij het niet gaat over wat scheidt (de leerverschillen), maar over wat verbindt (de gezamenlijke belijdenis van Christus als de mens geworden Zoon van God en Verlosser).
Recent leverde de paus zelf een bijdrage daaraan. Tijdens zijn bezoek aan Duitsland wijdde hij waarderende woorden aan het geloof van Luther op een wijze die in een bevindelijke preek niet zou hebben misstaan. Voor wie zucht onder het geseculariseerde klimaat in onze samenleving en worstelt met vervreemdende vrijzinnigheid op protestants erf, kan die herkenning in kernzaken van ons christelijk geloof weldadig aandoen.
Tegen die achtergrond heeft dr. ir. J. van der Graaf ”Rome omsloten door de Traditie” geschreven, een nuttig boek waarin hij het antwoord op genoemde vraag zoekt door middel van een peiling van de stand van zaken in de Rooms-Katholieke Kerk. Daarbij heeft hij zich beperkt tot drie hoofdthema’s zoals die ten tijde van de Reformatie in het geding waren. Wat leert Rome vandaag volgens zijn officiële documenten inzake de verhouding Schrift en Traditie, de leer van de rechtvaardiging en de leer inzake kerk en ambt? Is er werkelijk sprake van verandering in vergelijking met de leeruitspraken van het contrareformatorische concilie van Trente (1563)?
Daarnaast is de auteur in gesprek gegaan met twee prominente rooms-katholieken die zowel de geschiedenis van als de huidige situatie in de Rooms-Katholieke Kerk kennen. De ene is Augustinuskenner dr. Paul van Geest, de andere is de spraakmakende priester en kunsthistoricus dr. Antoine Bodar. De uitvoerige verslagen daarvan bieden boeiend materiaal. Wat Bodar te berde brengt is hier en daar echter ook behoorlijk verwarrend, ‘echt rooms’ en prikkelt tot weerwoord.
De neerslag van dat onderzoek in drie afzonderlijke hoofdstukken vormt het hart van het boek. In kort bestek en afgestemd op de doelgroep (gemeenteleden die toerusting zoeken) biedt de schrijver een mijns inziens eerlijke en ook genuanceerde weergave van de huidige roomse leer inzake de genoemde thema’s.
In een afsluitende evaluatie worden de uitkomsten van het onderzoek samengevat en gewogen. Het is Van der Graaf duidelijk geworden dat Rome inzake de eenmaal vastgelegde leer niet is veranderd. „Bodar geeft ronduit te kennen dat dat ook niet kan of ooit zal gebeuren, al is nuancering van en ontwikkeling in de uitleg van die leer mogelijk naar gelang van wat de tijd van de kerk vraagt.” Van der Graaf waardeert positief „dat het Schriftberoep bij orthodoxe rooms-katholieken sterker is geworden”, maar concludeert: „nochtans doet de Traditie nog onverkort mee.”
Die conclusie wordt fraai verwoord in de aansprekende titel van het boek. Het woord ”omsloten” zou ook te vervangen zijn door ”opgesloten” of ”gevangen”. Dat klinkt minder vriendelijk, maar is feitelijk juist. Rome zit gevangen in zijn opvatting van ”Traditie”. Die staat bij hem op één lijn met de Schrift. En mijn vroegere hoogleraar dogmatiek heeft me heel duidelijk gemaakt dat waar Gods Woord en mensenwoord naast elkaar worden gesteld, het mensenwoord gaat heersen over het Woord van God.
De gevolgen daarvan voor leer en geloofsleven zijn in de Rooms-Katholieke Kerk tot op de dag van vandaag met de handen te tasten en niet voor misverstand vatbaar. Ze komen hier met name in de uitspraken van Bodar naar voren. Die zijn niet bemoedigend voor wie hoopt dat de warme woorden van de paus aan het adres van Luther een opmaat zullen zijn voor echte toenadering.
Dit sympathiek geschreven boek kan helpen om ten aanzien van de verhouding Rome-Reformatie ook vandaag de geesten te onderscheiden.
Boekgegevens
”Rome omsloten door de Traditie. Van Augustinus tot Benedictus XVI”, door dr. ir. J. van der Graaf; uitg. Groen, Heerenveen, 2010; ISBN 978 90 5829 994 9; 152 blz.; € 12,50.
