”Een doorbraak voor Birma’s burgersamenleving”, kopte de milieuorganisatie International Rivers eind vorige week, toen bekend was geworden dat de bouw van een enorme dam in Birma voorlopig werd stopgezet.

Niet direct wereldnieuws zou je denken, ware het niet dat de bouw gestopt werd na felle protesten van Birmese burgers en na heftige debatten in de landelijke media. En dat is wél bijzonder in een land dat bekendstaat om zijn wrede dictatuur. De machtigste man van het land, president Thein Sein, beargumenteerde zijn besluit om de bouw te stoppen dat hij dat „uit respect voor de wens van de bevolking had genomen.”

De bouw van de Myitsonedam in de rivier de Irrawaddy, in het noorden van Birma (kosten 3,6 miljard dollar), maakt deel uit van een project van zeven dammen dat door China wordt gefinancierd en gebouwd. De Chinezen zullen ook 90 procent van de stroom die de waterkrachtcentrale in de dam gaat opwekken richting eigen grondgebied transporteren. Des te wranger is dat er voor het stuwmeer dat achter de dam zal ontstaan 12.000 bewoners moeten verkassen.

Het bouwproject gaat dus voorlopig niet door, en massale protesten vanuit de bevolking zijn daarvan de oorzaak. Is Birma (47 miljoen inwoners, 20 keer Nederland) dan werkelijk democratischer en menselijker aan het worden? Volgens een op 
22 september uitgebracht rapport van de internationale denktank International Crisis Group (ICG), getiteld ”Myanmar: Major Reform Underway”, gebeuren er sinds begin dit jaar inderdaad verrassende zaken.

Sinds de verkiezingen van vorig jaar wordt Birma bestuurd door een burgerregering en kent het zelfs een onafhankelijk parlement. Onder leiding van de hervormingsgezinde president Thein Sein lijkt het erop dat Birma inderdaad op weg is zich tot een normaal democratisch land te ontwikkelen.

De opstellers van het ICG-rapport zien overduidelijke bewijzen van verandering. Zo wordt oppositieleidster Aung San Su Kyi door de regering in de watten gelegd en is president Thein Sein vastbesloten zijn begin dit jaar aangekondigde hervormingsplannen te realiseren. Zijn voorganger, dictator Than Shwe, zou zich volledig uit de politiek hebben teruggetrokken.

Intussen zitten er nog wél meer dan 2000 politieke gevangenen vast, van wie velen zijn opgepakt tijdens de volksopstand van 2007. En in de grensgebieden wordt nog onverminderd zwaar gevochten tegen de diverse etnische volkeren als de Kachin, de Shan en de Kayin. Juist daar gaat het Birmese leger, de Tatmadaw, zich te buiten aan ernstige wreedheden.

Toch heeft de president ook op deze terreinen beterschap beloofd. Zo heeft hij alle etnische groepen vredesoverleg aangeboden en zou er een vrijlating van politieke gevangenen ophanden zijn. Er is begin deze maand zelfs een „onafhankelijke” raad voor de mensenrechten opgericht, die moet gaan samenwerken met onder meer de Verenigde Naties.

Maar hoe eenduidig is het democratisch proces in Birma? En is oud-dictator Than Shwe echt van het toneel verdwenen? Een journalist van Asia Sentinel (een „onafhankelijke” nieuwssite over Azië) berichtte half augustus vanuit Birma dat Than Shwe nog „extreem machtig” is en nog dagelijks naar zijn kantoor in de nieuwe Birmese hoofdstad Nay Pyi Daw gaat. Bovendien zaait hij verdeeldheid onder de generaals door een groep op te jutten die tegen ieder vredesoverleg met de etnische groepen is.

Ronduit wantrouwend is Burma Campaign UK, een Britse mensenrechtenorganisatie, gericht op Birma. Daar ziet men de burgerregering (waarin veel ex-militairen zitten) als een poging van de Birmese junta om de greep op het land een wettig sausje te geven. Laten ze eerst maar eens alle wetten opheffen die het oppakken van dissidenten legaliseren en die de vrijheid van meningsuiting beknotten, klinkt het vanuit Londen.

En al zouden er politieke gevangenen vrijkomen, dan nóg zullen ze bij Burma Campaign UK niet juichen, want, zeggen ze, dat gebeurde vaker en iedere keer was het doel de wereld een rad voor ogen te draaien.