Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) geeft de volksvertegenwoordigers „instabiele” begrotingsgegevens, waardoor de Kamer geen goed overzicht heeft over de geldstromen. Dat staat in een rapport dat de Algemene Rekenkamer maandag publiceerde.

Doordat de parlementariërs het overzicht in besteding van de geldstromen missen, hebben zij geen kans „om uitvoering te kunnen geven aan hun budgetrecht en de daarbij behorende controlerende taak”, schrijven de rekenmeesters.

De Tweede Kamer heeft al langer het idee dat het budget dat minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur) beschikbaar stelt voor het spoorwegnet niet optimaal wordt benut. Een parlementaire commissie wil hierover in januari rapporteren. De commissie vroeg de Rekenkamer om ook naar de materie te kijken en dat resulteerde maandag in het rapport ’Besteding spoorbudgetten door ProRail’.

ProRail kreeg in 2005 de concessie het Nederlandse spoornet te beheren. Het bedrijf, dat volledig eigendom is van de Staat, krijgt daarvoor jaarlijks circa 2 miljard euro. Het ministerie kan volgens de onderzoekers niet eenduidig vaststellen welk deel van het budget in de jaren 2005-2010 is besteed. „Uit onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat het nog niet bestede deel maximaal 1,1 miljard van totaal 11,5 miljard is”, schrijven de rapportopstellers.

Door de financiële perikelen is niet het volledige rijksbudget voor beheer, onderhoud en aanleg van het spoor besteed, concluderen de rekenmeesters. Vertragingen doen zich voor bij het wegwerken van achterstanden in onderhoud, de spoorbeveiliging en het verhogen van de betrouwbaarheid van het spoornet.

Volgens het rapport stuurt Schultz de spoorbeheerder op „diffuse wijze” aan. Op het ministerie zijn namelijk te weinig ambtenaren om de honderden spoorprojecten aan te sturen. Op het ministerie moet aansturing en toezicht op het bedrijf worden gescheiden. Dat adviseerde de Rekenkamer al eerder, maar dat advies is niet opgevolgd door de voorganger van Schultz, Camiel Eurlings.

Schultz

In een reactie stelt minister Schultz dat I&M de Tweede Kamer in de afgelopen jaren weldegelijk volledig heeft geïnformeerd over de besteding van budgetten voor ProRail. „De conclusie dat de informatievoorziening aan de Tweede Kamer onvolledig is, deel ik niet”, aldus de minister. „Het ministerie informeert de Tweede Kamer over de begroting en besteding van middelen op een voorgeschreven wijze.”

De Rekenkamer is door een parlementaire commissie gevraagd om het rapport ’Besteding spoorbudgetten door ProRail’ op te stellen. Dat parlementaire rapport komt uit in januari. Na publicatie van dat rapport wil de minister met de Kamer de discussie aangaan over de informatie die de volksvertegenwoordigers denken nodig te hebben.

De bewindsvrouw trekt in haar reactie op het rapport wel deels het boetekleed aan. De diverse onderzoeken in de spoorsector vormen een „bijdrage aan de optimalisering van de verhoudingen in die sector en de (controlerende) rol die de Kamer hierin heeft”, schrijft ze. „In dat licht vind ik bijvoorbeeld uw aanbeveling om hernieuwde afspraken te maken over de informatievoorziening aan de Kamer over ProRail van belang.”

De Rekenkamer concludeert ook dat ProRail in de afgelopen jaren niet het volledige budget heeft gebruikt dat vanuit Den Haag beschikbaar is gesteld voor bijvoorbeeld beheer, onderhoud en aanleg van spoor. De rekenmeesters becijferen die ’onderbesteding’ op 1,1 miljard euro.

De VVD-bewindsvrouw is het niet met dat bedrag eens. „Zoals eerder aangegeven ligt dit bedrag voor de periode 2005-2010 naar mijn mening substantieel lager”, oordeelt zij. „Volgens onze berekening bedraagt de onderuitputting in deze periode 373 miljoen euro. Deze gelden blijven beschikbaar voor het spoorprogramma.”

Reacties

Tweede Kamerlid Kees Verhoeven van D66: „Als de Rekenkamer schrijft dat de Tweede Kamer niet goed geïnformeerd is, is dat een uiterst zorgelijk en zeer serieus te nemen signaal. Vooral de bevinding dat niet duidelijk is welk deel van het miljardenbudget van ProRail daadwerkelijk is besteed en hoe precies, roept veel vragen op. Zeker is dat het zo niet langer kan. Juist daarom is het goed dat de Tweede Kamer al eerder een onderzoekscommissie heeft ingesteld die besteding van spoorgeld goed en grondig gaat uitzoeken. Er wordt dus aan gewerkt. Het voornaamste voor D66 daarbij is dat fouten in het verleden de lessen worden die moeten leiden tot verbetering in de toekomst.”

Tweede Kamerlid Ineke van Gent van GroenLinks: „GroenLinks heeft deze en de vorige minister er bij herhaling op aangesproken dat ProRail er zelfs in economisch slappe tijden niet in slaagt haar werk aanbesteed te krijgen. De Rekenkamer bevestigt dat nu en schetst een tamelijk ontluisterend beeld: ProRail heeft haar winkel niet op orde. De minister moet daar bovenop gaan zitten. Het valt niet uit te leggen dat er een miljard aan geld op de plank blijft liggen, terwijl het spoor niet op orde is. Het geld moet rollen om het spoor beter te maken.”

Tweede Kamerlid Léon de Jong van de PVV: „De PVV is geschokt door de bevindingen van de Algemene Rekenkamer. Ongelooflijk! In tijden van grote crises laten ze bij ProRail maar liefst 1,1 miljard euro aan gemeenschapsgeld slingeren, terwijl iedere winter het treinverkeer volledig dichtvriest wegens gebrekkig onderhoud en vele reizigers de dupe zijn. Het is een grote schande. Het is nog steeds een onacceptabel zooitje bij ProRail. Dit moet tot op de bodem worden uitgezocht en tot die tijd moet de geldkraan per direct worden dichtgedraaid.”

Charlie Aptroot, VVD-Kamerlid: „Ik roep al een paar jaar dat het slecht gaat met ProRail. Helaas heb ik gelijk gekregen. Het is schokkend dat geld niet is uitgegeven. En er blijkt niets van de rapportages van ProRail te kloppen. Als Tweede Kamer hadden we geen grip op ProRail, maar blijkbaar het ministerie ook niet. Dit is voor mij toch wel het failliet van het staatsbedrijf ProRail. De hele organisatie moet daar op de schop. Er zit nu een nieuwe persoon aan de top, maar ik denk dat er veel meer nodig is. De hele raad van commissarissen moet weg.”

Maarten Haverkamp, CDA-Kamerlid: „We hebben eerder een overzicht gekregen van de Rekenkamer met daarin allerlei geldzakken met vraagtekens erop. Onduidelijk was waar het geld precies bleef. We zijn blij dat met het rapport van de Rekenkamer van vandaag de eerste stappen zijn gezet in een traject. Dit rapport is een van de belangrijke bouwstenen voor de parlementaire onderzoekscommissie. Ik ben benieuwd hoe zij daar mee verder gaat. Het is voor ons nu nog te vroeg om conclusies te trekken.”

Jacques Monasch, PvdA-Kamerlid: „Wij zijn geschrokken van de conclusies in het rapport. De PvdA wil weten waar de 1,1 miljard is gebleven die zou worden uitgegeven aan het spoor. Wij gaan er vanuit dat dit geld in ieder geval voor het spoor behouden blijft. Wat ons ook erg verontrust is de conclusie dat ProRail blijkbaar onderbemand is op een aantal plekken. De Rekenkamer adviseert om een stap terug te doen en minder ambitie te tonen. Dat is voor de PvdA onacceptabel, want dan is de reiziger de klos.”

Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV): „Het vervoer van goederen per spoor ontsnapt geheel aan de aandacht van het rapport. Per jaar gaat het 40 miljoen ton goederen. De Rekenkamer, ProRail en het ministerie zijn wel erg verstrikt geraakt in cijfers over het spoor. Er moet meer invloed komen van de spoorgoederenvervoerders op het deel van het spoor dat door hen wordt gebruikt en KNV hoopt dat ProRail dat op een ’klantvriendelijke’ manier doet.”

Reizigersvereniging Rover: „Schandalig dat een deel van het geld voor onderhoud en uitbreiding niet wordt besteed. Dat kan leiden tot minder veiligheid en meer vertragingen. De minister moet kortere lijnen met ProRail hebben en er moet ongevraagd meer informatie van ProRail naar de minister komen. De Tweede Kamer moet door de minister beter geïnformeerd worden over ProRail.”