In de middeleeuwen leefden mensen door de vele rampen, oorlogen en epidemieën dicht bij de dood. Er verschenen talloze geschriften die hun troost moesten bieden in het stervensuur. In deze zogeheten ”ars moriendi” (kunst van het sterven) stond de vraag naar de bestemming van de ziel centraal.

Belangrijk element was de gedachte dat op het sterfbed de uiteindelijke strijd tussen het goede en het kwade wordt uitgevochten, om de ziel van de stervende. Zo’n beslissend moment over de laatste bestemming van de ziel sprak het publiek erg aan, zodat de ”stervensboekjes” grote populariteit genoten.

Veel laatmiddeleeuwse schrijvers maken duidelijk dat aan een goed sterven een goed leven voorafgaat. Diverse sterfboekjes beginnen met het geven van adviezen om goed te leven.

De beweging van de Nadere Reformatie heeft op onderdelen teruggegrepen op deze traditie. Predikanten als G. Voetius, J. Hoornbeek, S. Oomius en F. A. Lampe onderstreepten dat bij het welsterven (”euthanasia”) een welleven (praktijk der godzaligheid) hoort. Daarbij gaven de nadere reformatoren concrete, praktische adviezen.

Voetius bijvoorbeeld schrijft in zijn ”Euthanasia” dat er in het leven tijdig maatregelen getroffen moeten worden over zaken die na onze dood een reden of aanleiding kunnen zijn tot ruzie, ongemak en moeilijkheden. Volgens de Utrechtse hoogleraar hoort hierbij het opstellen van een testament.

Actueel

Het najaarscongres van de SSNR is gewijd aan de Nadere Reformatie en welleven en wel­sterven. In drie lezingen gaan de sprekers na op welke wijze in de kring van de Nadere Reformatie de enige troost in leven en sterven functioneerde.

Prof. dr. J. Hoek belicht de actualiteit van de gereformeerde stervensbegeleiding. Prof. dr. M. J. van Lieburg spreekt over het lichaam en de dood in de geschriften van de Nadere Reformatie. Na de lunchpauze spreekt prof. dr. A. Baars over: ”Pastoraat aan stervenden, lessen voor levenden”, waarna een forumdiscussie met de inleiders volgt.

„Aanleiding voor dit thema is een cursus over een vergelijkbaar onderwerp die we in 2009-2010 hebben gehouden”, licht SSNR-secretaris Gert Leurdijk toe. „Daar was toen grote belangstelling voor. Je merkt dat het thema ”welleven en welsterven” landt in het concrete leven van alledag. Het heeft te maken met de ervaring van mensen in diverse beroepen en het privéleven.”

De inleidingen bieden oriëntatie op het verleden en trekken tegelijk lijnen naar het heden, zegt Leurdijk. Daaruit blijkt dat het onderwerp nog steeds actueel is, stelt hij.