Aan de Wilhelminastraat in het centrum van Oranjestad, de hoofdstad van Aruba, staan de oude en de nieuwe protestantse kerk statig naast elkaar. De ene is een monument, de andere herbergt een „springlevende gemeente”, aldus ds. E. Stutterheim.

De protestantse kerk van Aruba is een veelkleurige gemeente; ze is niet gebonden aan één denominatie. Arubaanse leden kunnen evangelisch aangelegd zijn, maar ook traditioneel of ingetogen protestants. De input uit Nederland is eveneens divers. Sommige mensen voelen zich verwant aan de Gereformeerde Bond binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Anderen waren bijvoorbeeld lid van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Ds. Stutterheim: „We accepteren christenen die in de volwassendoop en die in de kinderdoop geloven. Jezus bad om eenheid onder Zijn volgelingen, dat willen we in praktijk brengen.”

Canada

Ernst Stutterheim werd in 1953 geboren in Zwanenburg. Hij is gereformeerd opgevoed. „We gingen twee keer per zondag naar de kerk en ik zat op de christelijke nationale school. Nog herinner ik me de Bijbelverhalen die daar verteld werden. Als kind schoor ik de nazi’s uit de Tweede Wereldoorlog en de Filistijnen en Moabieten over één kam.”

In 1975, twee dagen na hun huwelijk, emigreerden Stutterheim en zijn echtgenote Matty naar Canada. In Toronto verhuurde Stutterheim auto’s, deed in onroerend goed en was financieel adviseur. Jarenlang nam hij elke maandag vrij om theologie te studeren. In 1989 wist hij zich geroepen om predikant te worden. „Ik heb mijn huis en mijn zaak verkocht. In 1991 haalde ik aan het Canadian Theological Seminary mijn master of divinity.”

Stutterheim diende van 1999 tot 2008 de verenigde protestantse gemeente op het buureiland Curaçao. Gedurende de eerste vijf jaren was hij eveneens wijkpredikant van de Engelstalige Ebenezer Church.

In die jaren was hij ook bestuurslid van de Vereniging voor Protestants Christelijk Onderwijs (VPCO). Ds. Stutterheim vindt christelijk onderwijs belangrijk. „Dat is een kenmerk van het protestantisme. Calvinistische stromingen hebben altijd oog voor goed christelijk onderwijs.”

Vanuit zijn passie voor onderwijs nam hij in 2008 een beroep naar Bonaire aan. „Helaas vond de kerkenraad het, ondanks eerdere afspraken, niet nodig om een protestantse school op te richten. Schending van die afspraak was voor mij de belangrijkste reden om Bonaire te verlaten.”

Op Aruba verzorgt ds. Stutterheim nu elke maandagmorgen de weekopening op de bloeiende protestantse basisschool. „Daarna ga ik de klassen in.”

Poco poco

Aruba vindt ds. Stutterheim fantastisch. „De mensen zijn blij met wat ik doe. Veranderen moet je hier poco poco (langzaam). Het eerste wat ik deed, was het aanschaffen van Evangelische Liedbundels voor de erediensten. Men zong hier alleen uit het Liedboek voor de kerken. Ik wacht nog even met het projecteren van liederen met een beamer.”

De predikant betrekt de gemeenteleden bij steeds meer aspecten van het gemeente-zijn. In de diensten doet een van de leden voorbede, een ander verzorgt de Schriftlezing en een derde ondersteunt als voorzanger de gemeentezang.

Verder zijn er een gebedsgroep – „vanmorgen om zeven uur zaten hier zestien mensen”–, een pastorale zorggroep voor het bezoeken van zieken, een praiseteam en een onderhoudsploeg voor het gebouw, de tuin en de protestantse begraafplaats.

Ds. Stutterheim hoopt dat de kerk midden in Oranjestad op termijn een „center of worship” wordt, waar leden betrokken zijn bij een hechte gemeenschap en niet alleen voor de zondagse kerkdienst komen.

Gemeentezang

Onlangs wijdde ds. Stutterheim een kerkdienst aan het feit dat hij twintig jaar predikant was, waarvan exact de laatste twee jaar op Aruba. De in toga geklede predikant vertelde tijdens de dienst over zijn ervaren groei in het geloof. Verder illustreerde hij hoe de tijden intussen zijn veranderd.

Dit laatste deed hij onder meer door de gemeente wat zang betreft mee te nemen op een tocht door de tijd. Onder begeleiding van een Flentroporgel en met ondersteuning van een vrouwelijke cantor zong men uit volle borst twee verzen uit Psalm 138 in de oude berijming, maar ook bijvoorbeeld ”Daar ruist langs de wolken” van Johannes de Heer. „Dit lied was in mijn jeugd ”not done” in de kerk.”

Door de dienst heen vlocht hij Schriftlezingen –gedaan door een oudere broeder– uit Ezechiël 2 en 3, uitmondend in Ezechiël 3:11 als tekst: „Ga naar de ballingen, naar je landgenoten, om te profeteren en zeg tegen hen: „Dit zegt God, de HEER….” Of ze het horen willen of niet.”

Nergens bij

De protestantse kerk van Aruba is nergens bij aansloten, niet bij de Verenigde Protestantse Gemeente (VPG) van Curaçao en ook niet bij de Protestantse Kerk in Nederland. „Misschien moet dat anders”, stelt ds. Stutterheim. Hij denkt erover om contacten te leggen met een kerkgenootschap in Nederland. Aruba behoort immers nog steeds tot het Koninkrijk der Nederlanden.

Als reden stelt de predikant dat het goed is om ergens „een aanspreekpunt” te hebben. „Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar de Nederlands Gereformeerde Kerken. Ik zoek naar een authentiek contact, niet naar een formele band. Wij maken namelijk primair deel uit van de christelijke kerk wereldwijd.”

Ook tussen de verschillende protestantse gemeenten op het eiland (zie kader) is weinig contact. Zo preekte Stutterheim nog maar één keer in Piedra Plat. Dat was omdat de plaatselijke predikant, ds. G. Dekker (opgegroeid in Abcoude), ziek was. In de kerk van San Nicolaas heeft Stutterheim nog nooit gepreekt. „Ik preek ’s ochtends altijd in Seroe Colorado en in Oranjestad. De dienst in San Nicolaas begint op dezelfde tijd.”

Rooms-katholiek

De overgrote meerderheid van de ruim 100.000 inwoners van Aruba is rooms-katholiek. Hoe kijkt ds. Stutterheim aan tegen de Rooms-Katholieke Kerk? „Je hoort me niet zeggen dat rooms-katholieken geen christenen zijn. Ik ben echter protestants in hart en nieren. Ik vertrouw alleen op wat Jezus voor mij gedaan heeft. Zelf typeer ik me als gereformeerd in mijn denken, dat is gedreven door de leer, en charismatisch in mijn doen, dat is gedreven door de Heilige Geest.”

Charismatische volle-evangeliegemeenten, baptistengemeenten en pinkstergroeperingen zijn in Zuid-Amerika sterk in opkomst. Ook op Aruba is die trend zichtbaar. Dat gaat vaak ten koste van de bestaande kerken.

Dit is het tweede deel van een tweeluik over protestantse kerken op de Antillen.

De protestantse kerk van Aruba

De Arubaanse protestanten hebben twee predikanten ter beschikking voor vier gemeenten. ’s Zondags om halfnegen preekt ds. Ernst Stutterheim in het Engels voor dertig enthousiaste kerkgangers in de kerk van Seroe Colorado, onderdeel van de vroegere Essoraffinaderij. Vervolgens gaat hij –het is eenhalf uur rijden– om 11.00 uur in het Nederlands voor in de protestantse kerk in Oranjestad. Die gemeente telt 480 leden. De dienst wordt bezocht door zo’n 150 tot 200 kerkgangers: een mix van Arubaanse protestantse autochtonen, afstammelingen van hugenoten, mensen van Surinaamse afkomst, Nederlanders die er al heel lang wonen of juist maar voor een paar jaar op contractbasis werken bij de marine, het ziekenhuis of het zakenleven.

In het buurtschap Piedra Plat staat ook een ”Kerki Protestant”. Predikant van deze kleine gemeente is ds. Gerrit (”Gary”) Dekker (68). Ds. Dekker kwam als kind via zijn hervormde grootouders en de zondagsschool in contact met het Evangelie. Uiteindelijk werd hij lid van een vrije evangelische gemeente.

Op 16-jarige leeftijd kreeg Gerrit Dekker een persoonlijke geloofservaring. In een interview met het Antilliaanse dagblad Amigoe zei hij: „Ik werd me bewust van het feit dat ik een verloren zondaar was en dat de Heere Jezus voor mij persoonlijk was gestorven.”

Via Suriname en Canada belandde Dekker in de Verenigde Staten. De Reformed Churches of America, een orthodox kerkgenootschap dat in 1628 door de Amsterdamse gereformeerden werd gesticht, verzorgden zijn theologische opleiding. Tientallen, meest autochtone Arubanen bezoeken om 17.30 uur zijn dienst in Piedra Plat. De voertaal is Papiaments. ’s Ochtends om negen uur gaat ds. Dekker in het Nederlands (met Amerikaans accent) voor in San Nicolaas, de tweede stad van Aruba.

Ds. Stutterheim en ds. Dekker zijn formeel ambtenaar. De Arubaanse overheid betaalt sinds een verordening van koning Willem I hun salaris. Dat geldt ook voor acht rooms-katholieke priesters en de rabbijn van de kleine joodse gemeenschap.