Prinsjesdag in vraag en antwoord.

Wat is Prinsjesdag precies?

Sinds het ontstaan van Nederland als koninkrijk in 1815 is er jaarlijks een officiële opening van het werkjaar van de Staten-Generaal (de Tweede en de Eerste Kamer) geweest. Volgens de huidige Grondwet wordt jaarlijks op de derde dinsdag van september of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal door of namens de Koning een uiteenzetting gegeven van het door de regering te voeren beleid: de Troonrede.

Waarom wordt Prinsjesdag in september gehouden?

De opening van het vergaderjaar vond in het begin van de 19e eeuw op de eerste maandag in november plaats, later op de derde maandag in oktober. In 1848 werd dat vervroegd naar de derde maandag in september. Hierdoor hadden Kamerleden meer tijd om de rijksbegroting te bespreken voor het begin van het nieuwe jaar. Alle stukken van de begroting moeten namelijk voor 1 januari van het volgende jaar zijn besproken en vastgesteld.

Waarom valt Prinsjesdag op een dinsdag?

In 1848 was de reistijd naar Den Haag voor veel Kamerleden zo lang dat zij op zondag van huis moesten vertrekken om maandag op tijd in de Kamer te zijn. Vooral leden van christelijke partijen vonden het een bezwaar om op zondag te reizen. Daarom is in 1887 besloten Prinsjesdag te verplaatsen naar de dinsdag.

Waarom heet de dag Prinsjesdag?

Sinds september 1930 wordt de derde dinsdag in september Prinsjesdag genoemd. De oorsprong daarvan ligt in de 18e eeuw. In de tijd dat stadhouder Willem V (1748-1806) regeerde, werd zijn verjaardag, op 8 maart, Prinsjesdag genoemd. Het was een van de populairste feesten in het land. Temeer omdat Nederland een republiek onder Frans bestuur was. Oranjegezinden uitten op Prinsjes­dag hun liefde voor de prins en zijn familie.

Het is niet duidelijk waarom jaren later de naam Prinsjesdag is overgegaan op de jaarlijkse openingsdag van de Staten-Generaal. Overigens wordt de koninklijke familie op deze dag nog steeds toegejuicht.

Hoe ziet het officiële programma voor Prinsjesdag eruit?

Om 12.45 uur zijn alle genodigden aanwezig in de Ridderzaal. Vijf minuten later vertrekt de koninklijke stoet vanaf Paleis Noord­einde. Precies om 13.00 uur opent de voorzitter van de Eerste Kamer de verenigde vergadering van de Staten-Generaal. Ondertussen wordt vanaf het vertrek van de stoet tot de aankomst bij de Ridderzaal elke minuut een saluutschot afgevuurd op het Malieveld. Om 13.15 uur komt de koninklijke stoet aan bij de Ridderzaal. Aansluitend leest de Koningin de Troonrede voor. Om 14.00 uur vertrekken de koningin en haar gevolg weer naar Paleis Noordeinde. Na de rijtoer verschijnen de koningin en de aanwezige leden van haar familie op het balkon van Paleis Noord­einde om zich te laten toejuichen.

Om 15.00 uur biedt de minister van Financiën het koffertje met daarin de rijksbegroting en de Miljoenennota aan de Tweede Kamer aan.

Rond het officiële programma organiseren belangenorganisaties, politieke partijen en bedrijven tal van bijeenkomsten waarbij het netwerken centraal staat.

Waarom die mooie stoet?

Eén dag per jaar haalt Den Haag alles uit de kast als het gaat om protocol, ceremoniële tenues en pracht en praal. Dat is op Prinsjes­dag.

Koning Willem I nam in 1815 een besluit over de „grote ceremoniën”; Prinsjesdag viel daar ook onder. Vandaar de mooie stoet. Het staatshoofd, koningin Beatrix, gaat immers naar de opening van het vergaderjaar van de Staten-Generaal. Normaal komt de koningin niet in de vergaderingen van het parlement.

De opening van het parlementsjaar gebeurt in Engeland op een vergelijkbare manier. Ook daar rijdt de prachtig geklede koningin in een van haar mooiste rijtuigen naar het parlement.

Hoe is de stoet samengesteld?

Voorop gaat de Koninklijke Militaire Kapel. Daarachter volgen onderdelen van het Garderegiment Grenadiers en Jagers; de bereden –dus te paard– Koninklijke Marechaussee; een bereden standaardwacht cavalerie en een peloton cavalerie ere-escorte. Daarachter volgen een rijknecht-majoor en twee rijknechts te paard. Vervolgens passeren twee mooie rijtuigen: een galacoupé en een galaberline en daarachter een peloton ere-escorte van het Korps landelijke politiediensten. Dan de galaglasberline met leden van de koninklijke familie en opnieuw een peloton ere-escorte van het Korps landelijke politiediensten. De gouden koets met acht paarden ervoor wordt begeleid door twee bereden adjudanten van de koningin en de adjudant-generaal tevens chef van het Militaire Huis. Een peloton van het cavalerie ere-escorte sluit de stoet.

Wie zitten er in de koetsen?

In de voorste zwarte, glimmende galacoupé zitten de dienstdoende kamerheer en de ceremoniemeester van de koningin. In de zwarte galaberline die volgt, rijden de hoogste leden van de hofhouding: de grootmeester en de grootmeesteres. Deze rijtuigen zijn bespannen met twee paarden elk en bij de deuren loopt een lakei.

In de galaglasberline nemen plaats: prins Constantijn, prinses Laurentien, prinses Margriet en prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Voor dit rijtuig staan vier paarden. Aan elke kant van het rijtuig lopen twee lakeien.

In de gouden koets zitten koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Máxima. Aan elke kant van de koets lopen vier lakeien.

En de gouden koets, waarom rijdt de koningin daarin naar de Ridder­zaal?

De gouden koets is het mooiste rijtuig dat de koningin in haar stallen heeft staan. Op deze hoogtijdag komt het naar buiten om het belang van de dag te onderstrepen. Verder is de koets bijvoorbeeld gebruikt voor de rijtoer van prins Willem-Alexander en prinses Máxima op hun huwelijksdag.

Wie is eindverantwoordelijk voor de stoet?

De stoet staat onder leiding van de stalmeester van de koningin. Hij is verantwoordelijk voor het vervoer van de vorstin en de andere leden van het Koninklijk Huis, ook op deze dag. De stalmeester is herkenbaar aan zijn felrode jas en witte broek. Hij rijdt te paard in de stoet mee en gebruikt daarvoor meestal de schimmel van koningin Beatrix zelf.

Luitenant-generaal Dick van Putten, gouverneur der residentie en tevens commandant van de marechaussee, is verantwoordelijk voor het militair ceremonieel op Prinsjesdag.

Waarom zijn prins Friso en prinses Mabel er niet bij?

Prins Friso is sinds zijn huwelijk geen lid meer van het Koninklijk Huis en vervult daarom geen rol meer op Prinsjesdag.

En waar is Amalia?

Op school. Zij vervult nog geen officiële taken. Waarschijnlijk stapt zij pas op Prinsjesdag 2022 in de gouden koets als zij achttien jaar is.

Is de route altijd hetzelfde geweest?

Vroeger reed de stoet het Binnenhof op via de Stadhouderspoort aan het Buitenhof. Deze poort was hoog genoeg voor de gouden koets, maar het paste maar net. Toen in 1925 de bestrating werd vernieuwd, kwam het straatniveau iets hoger te liggen. De doorgang werd te laag voor de gouden koets. Sindsdien rijdt de koets via de andere kant het Binnen­hof op, langs het Mauritshuis en door de Midden­poort en de Grenadierspoort. Deze poorten zijn iets hoger.

De route loopt nu vanaf Paleis Noordeinde, via de Heulstraat, langs Paleis Kneuterdijk, over het Lange Voorhout, het Toernooiveld, over de Korte Vijverberg, langs het kabinet der koningin, het Mauritshuis en het Torentje van de minister-president naar het Binnenhof.

Waar staat de gouden koets de andere dagen van het jaar?

In het koetshuis van het stallencomplex van de koningin bij Paleis Noordeinde.

Is de gouden koets wel eens niet gebruikt op Prinsjesdag?

Zeker, koningin Wilhelmina wilde na de Tweede Wereldoorlog benadrukken dat soberheid nodig was. Zij ging daarom een paar keer per auto naar de Ridderzaal. In 1948 kwam de gouden koets –een geschenk van de inwoners van Amsterdam aan koningin Wilhelmina– er weer aan te pas. In 1974 werd vanwege een gijzeling in de Franse ambassade besloten tot een soberder dag.

Gaat er wel eens wat mis op Prinsjesdag?

Op Prinsjesdag in 1963 sloegen de paarden van de koets met de prinsessen Beatrix, Irene en Margriet op hol. Het rijtuig kwam tegen een boom tot stilstand. De prinsessen bleven ongedeerd en reden verder met hun ouders in de gouden koets.

Vorig jaar veroorzaakte een man die een waxinelichthouder naar de gouden koets gooide voor onrust.

Hoe kan ik Prinsjesdag het beste volgen?

Alle media doen verslag van Prinsjesdag. In Den Haag zijn er een paar mooie plekken voor toeschouwers. Op de Korte Vijverberg rijdt de gouden koets vlak langs het publiek. Bij Paleis Noordeinde is het interessant om de voorbereidingen te volgen en later de balkonscène mee te maken. Op het Lange Voorhout, voor Paleis Lange Voorhout, staat een vrachtauto met een videowall waarop een live-uitzending van Prinsjesdag wordt getoond. Zo is zelfs de Troonrede in de Ridderzaal te beluisteren.

Kan ik ook in de Ridderzaal naar de Troonrede luisteren?

Elk jaar is het voor een beperkt aantal Nederlanders mogelijk om het uitspreken van de Troonrede in de Ridderzaal als belangstellende bij te wonen. Daarvoor kunnen ze zich –schriftelijk– opgeven bij de griffier van de Eerste Kamer (Postbus 20017, 2500 EA Den Haag). Er is een wachtlijst van enkele jaren.

Waar vind ik meer informatie over Prinsjesdag?

Op de site prinsjesdag2011.nl is veel informatie te vinden, evenals op koninklijkhuis.nl. Dit jaar is er voor smartphonebezitters een speciaal programmaatje –Layar– van de route van de gouden koets beschikbaar. Hiermee is het traject van de stoet te volgen en krijgt de gebruiker informatie over de monumenten en gebouwen langs de route.