Prof. Tinder nam deze maand afscheid als hoogleraar historische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in het Belgische Leuven. Zijn afscheidsoratie behandelde de wereldwijde groei van de evangelische beweging. Daarin zette hij de belangrijkste trends op een rijtje. Tinder studeerde aan Yale University en publiceerde regelmatig in Christianity Today.

Prof. Tinder is Amerikaan en lid van de Broederbeweging, in Nederland bekend als de Vergadering van Gelovigen. Op zijn kaartje staat dat hij „betrokken is bij christelijke zending in vele landen.” Hij geeft zijn kaartje waar ook de naam van zijn vrouw op staat. Hij streept haar naam door en zet er een overlijdenskruisje bij. „Sinds begin dit jaar is zij bij de Heere”, klinkt het overtuigd. In Nederland was Tinder onder meer docent aan het Tyndale Theological Seminary in Badhoevedorp, een internationale missionaire opleiding.

Prof. Tinder is bekend met de wereldwijde trends van de evangelische beweging en heeft zich beziggehouden met de historische ontwikkelingen. Het evangelicalisme heeft volgens hem zijn wortels in de Reformatie en de heiligheidsbeweging in de achttiende eeuw onder leiding van John Wesley. „De evangelische beweging, met name zoals die in Amerika is ontstaan, is een protest geweest tegen het liberalisme in de kerk en de theologie. Momenteel is zij vooral theologisch gekleurd door de charismatische beweging en de pinksterkerken. De pinksterkerken zijn honderd jaar geleden uit de evangelische beweging gezet vanwege hun bijzondere leer van de Geestesgaven, met name de tongentaal. Maar wat vroeger een karakteristiek kenmerk van pinksterkerken was, het spreken in tongen, is nu nog slechts het kenmerk van een minderheid. De oorspronkelijke pinksterkerken, die uit lage sociale klassen hun leden rekruteerden, behoren nu tot de middenklasse en daarmee zijn de scheidslijnen tussen de pinksterkerken en de evangelische beweging voor een belangrijk deel weggevallen.”

Tussen beide stromingen is er ook steeds meer samenwerking. „Beide bewegingen gebruiken dezelfde leerboeken en de tweede en de derde generatie zien steeds meer onderlinge overeenstemming. De evangelischen vormen een eigen specifieke groepering tegenover enerzijds de vrije groepen als mormonen en Jehovah’s getuigen, die de klassieke leer van de Drie-eenheid verwerpen, en anderzijds de Rooms-Katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerk, die een sterke nadruk leggen op de kerk als instituut.”

De evangelische beweging definieert de kerk als een vrije gemeenschap van gelovigen. „Dat stempelt haar laagdrempelig kerkbegrip. Hoe sterker je de kerk als hiërarchisch instituut aanzet, des te gemakkelijker komen ook afscheidingen voor, juist omdat de kerk zo serieus genomen wordt. Dat gericht zijn op de eigen kerk zie je ook bij de Jehova’s getuigen. Ze zijn wel fel anti-rooms-katholiek, maar ze hechten veel waarde aan hiërarchie en vervangen feitelijk Rome door hun eigen organisatie.”

Inmiddels hebben er zich in de evangelische beweging theologische verschuivingen voorgedaan. Evangelischen zijn meer gericht op maatschappelijke kwesties en sommige evangelische theologen, zoals de omstreden Clark Pinnock, hangen alternatieve visies op de verzoening aan. Toch wil Tinder niet spreken van een afwijking van de fundamentele evangelische geloofopvattingen aangaande de Drie-eenheid, de verzoening in Christus en het gezag van de Heilige Schrift.

„Het feit dat theologen als Pinnock fel tegengesproken werden, zegt veel over de continuïteit van de beweging. De tendens van veel evangelische en charismatische kerken is nog steeds het bewegen van mensen tot persoonlijk geloof in Christus tot hun eeuwig behoud. Het Evangelie is het Goede Nieuws dat verkondigd moet worden. Bekering en het redden van zielen zijn prominent aanwezig als doel bij de evangelischen. Evangelisch georiënteerde kerken proberen nieuwe leden aan te trekken en zijn op dit punt in ontwikkeling, zoals met ”seekers sensitive”-diensten, die meer wervend buitenstaanders proberen aan te trekken.”

Wel wordt er in evangelische kringen steeds verschillender gedacht over de ouderdom van de aarde en de positie van de vrouw. „Maar die zou ik willen rangschikken onder de secundaire of wellicht tertiaire geloofsvoorstellingen”, antwoordt Tinder. „In Amerika zijn er creationisten die de theorie van de jonge aarde aanhangen maar ze beschouwen andere christenen die er anders over denken wel als broeders in het geloof. Vroeger werden mensen die niet in de zes letterlijke scheppingsdagen geloofden gezien als gevaarlijke bestrijders van de zondeval als historische gebeurtenis. In veel evangelische groepen zien we het besef groeien dat de waarheid van de Schrift en de werkelijkheid van de natuur elkaar niet uitsluiten.”

Prof. Tinder ziet de traditionele historische kerken steeds meer afkalven. „De tijd is voorbij dat kritische leden van behoudende kerken hun heil zoeken in meer liberale kerken, gewoon omdat deze kerken steeds meer verdwijnen. In onze tijd vraagt niemand meer of je lid bent van een kerk. Mensen verlaten de kerk gewoon zonder daar ruchtbaarheid aan te geven. Er zijn steeds minder culturele factoren waardoor je nog lid van de kerk bent.”

Tinder denkt dat de christelijke levensstijl steeds belangrijker wordt voor de kerk van de toekomst. „De levensstijl van een christen is beduidend anders dan die van de niet-christen. Tegenwoordig uit dat verschil zich vooral in een verschillende beleving van de seksualiteit. De kerk van deze tijd kan zich steeds meer spiegelen aan die van de Vroege Kerk. Deze groeide opzienbarend omdat de wereld gegrepen was door hun manier van leven. De kracht van de kerk van de toekomst is niet zozeer in wat ze leert, maar of ze dat ook verbindt met het dagelijks leven.”