Er zijn verschillende houdingen die de autoriteiten ten opzichte van de godsdienst aannemen. Gemeenschappen die een potentieel gevaar voor de orde vormen, worden gecontroleerd. Te denken valt aan de islam. Met gemeenschappen die de autoriteiten als nuttig voor de samenleving beschouwen, proberen ze samen te werken: Jodendom, Russische Orthodoxie, Lutheranisme en Rooms-Katholicisme.

Daarnaast zijn er nog de denominaties die steevast worden tegengewerkt, zoals evangelische christenen en Jehova’s Getuigen. Slechts groepen die nauwelijks aanhang hebben, zoals de Georgisch-Orthodoxen, ontsnappen aan de staatscontrole.

De beperking die aan religieuze minderheden wordt opgelegd, schendt de afspraken die het land heeft gemaakt als lid van de Raad van Europa en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Met de maatregelen proberen de autoriteiten grip te houden op de sociale veranderingen in de samenleving. Ze zijn bang dat zonder die controle processen ontstaan, waar ze geen zicht en geen greep op hebben.

Het sterkste instrument om godsdiensten te controleren is de officiële registratie: zonder geregistreerd te zijn, kunnen individuen niet als rechtspersoon optreden. Het bezitten van onroerende goederen, het heffen van rente of het houden van een bank is dan niet mogelijk.

Hoewel de godsdienstwet van 1992 registratie van religieuze gemeenschappen niet afdwingt, gaan ambtenaren op alle niveaus ervan uit dat dit wel zo is. De politie heeft inmiddels talrijke invallen gedaan in gemeenten die niet waren geregistreerd, of in gemeenten die hebben geprobeerd zich te laten registreren, maar werden geweigerd.

Die laatste groep is groot, laat Forum 18 zien. De machtige staatscommissie die sinds 2001 toeziet op de registraties van godsdienstige gemeenschappen, beschikt volgens de nieuwsdienst over uiteenlopende middelen om registratie te dwarsbomen. Zo worden ingediende verzoeken van onwelgevallige godsdiensten vaak geretourneerd, wegens ”fouten in de aanvraag”. De claim van commissielid Rafik Aliev dat „ieder die een aanvraag heeft ingediend, wordt geregistreerd”, is volgens Forum 18 dan ook niet waar. Van de 2000 godsdienstige gemeenschappen waren er, voordat de commissie in werking trad, 406 geregistreerd. Van de overigen bleken slechts 175 gemeenschappen door de commissie te zijn goedgekeurd.

Hoewel afgewezen gemeenschappen formeel de mogelijkheid hebben tegen de beslissing in beroep te gaan, nemen slechts enkelen deze stap. De meesten vrezen dat de corruptie van het juridische systeem, dat nauw aanschurkt tegen de politieke macht, een eerlijk proces in de weg zal staan.