Dr. Maarten Wisse: Ruimte nodig om gereformeerd te blijven

Enkele weken geleden deed Wisse (1973) zijn ”habilitatie” aan de Eberhard Karls Universität in Tübingen. Een ”Habilitation” is een tweede academische graad aan een Duitse universiteit waarmee men toegang verkrijgt tot het college van hoogleraren. Wisse zal dan ook gaan doceren in Tübingen. Het boek op basis waarvan hij werd toegelaten, verscheen vorige week bij uitgeverij T&amp;T Clark International.

Wisse heeft een brede theologische ontwikkeling achter zich. Afkomstig uit de Gereformeerde Gemeenten (Aagtekerke), studeerde hij theologie in Utrecht en promoveerde op het Schriftgezag. Hij deed in Heidelberg onderzoek naar de triniteitsleer, speciaal met betrekking tot Augustinus, vervolgde dit project aan de Katholieke Universiteit te Leuven en is nu docent dogmatiek aan de Vrije Universiteit. Hij werkte respectievelijk in een lutherse, rooms-katholieke en gereformeerde context. Wisse is lid van de Protestantse Kerk in Nederland.

Hij laat regelmatig van zich horen in zijn veelal Engelstalige theologische publicaties. Zijn recent verschenen boek ”Trinitarian Theology beyond Participation: Augustine’s De Trinitate and Contemporary Theology”, behelst een confrontatie tussen Augustinus’ leer van de drie-eenheid en de moderne theologie. Centraal staat daarbij de relatie tussen God en de wereld.

Wisse: „In de lutherse context van Heidelberg en Tübingen heb ik mijn gereformeerde wortels opnieuw ontdekt. De wereld is door God geschapen, maar is niet zelf God. Het is niet de bedoeling dat de mens verheven wordt tot God, maar God maakt de mens door het werk van de verlossing, via een soort omweg, weer een nieuwe en volledige mens. De moderne theologie heeft God in de wereld en de geschiedenis getrokken. Bij Augustinus ontdekte ik het anders-zijn van de wereld ten opzichte van God, hoewel God als Schepper wel op een mysterieuze manier op deze wereld betrokken is.”

In de moderne theologie heerst wat bij Wisse vroeger op catechisatie werd aangeduid met de term alverzoening. „Het universalisme is in de moderne theologie een stilzwijgend uitgangspunt. De gedachte is dat de hele wereld in God bestaat en gered wordt. Mijn bezwaar daartegen is dat het universalisme leidt tot nivellering: als ik al verlost ben, maakt het niet uit wat ik doe.”

Een ander gevaar is voor Wisse even reëel: arminianisme, met name voorkomend in evangelicale theologie. Daarin wordt God afhankelijk van de keuze van mensen. „God en mens worden zo in één sfeer opgenomen. De eerste stappen in die richting worden overigens ook door iemand als C. S. Lewis gezet.”

Wisse heeft de klassieke trinititeitsleer des te meer leren waarderen vanuit zijn uitvoerige verkenning van de moderne theologie. Hij ontdekte hoe de moderne triniteitsleer samenhangt met de afwijzing van de tweenaturenleer van Christus. „Populair is momenteel een sociale trinititeitsleer, die de drie-eenheid als een relatie tussen verschillende Personen ziet. Dergelijke opvattingen komen we tegen bij de huidige paus, Ratzinger, maar bijvoorbeeld ook bij Tim Keller. Ratzinger lijkt voor protestanten orthodox, vooral vanwege zijn bezwaren tegen de historisch-kritische theologie, maar zijn orthodoxie zit in een modern jasje. Ratzinger ziet God als een Wezen Dat behoefte heeft aan mensen.”

Zijn ”Habilitationsschrift” is „het meest orthodoxe boek” dat hij geschreven heeft, zegt Wisse lachend. Hij hoopt dat de toekomstige generatie de vrijheid krijgt om werkelijk de klassieke posities tot zich te nemen. „Daarvoor heb je een vrijplaats nodig, waarin je die posities eerst even tussen haakjes kunt zetten. Anders wordt het belijden van de kerk waar omdat het waar is en dan begrijp je de achterliggende motivatie niet meer. Dan kunnen jongeren van dat belijden ook zomaar radicaal afscheid nemen, alsof het ze niets meer te zeggen heeft. Ik geef toe, zo’n vrijplaats is riskant, maar alleen op die manier kun je de echte waarde van de traditie ontdekken.”

Zijn zoektocht heeft hem dichter bij de gereformeerde traditie gebracht, maar heeft zijn perspectief ook verbreed. „De bevindelijk gereformeerde traditie waarin ik opgegroeid ben, is een authentieke traditie, maar niet de enige authentieke vorm van christendom. Je hebt het gesprek met de verschillende tradities nodig om je eigen traditie beter te waarderen en ook te ontdekken dat het christendom veelkleuriger is dan je denkt.”

Dr. Maarten Wisse: Ruimte nodig om gereformeerd te blijven

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?