Een brutale dief heeft het halve spoornet. Zo stalen onverlaten vorige week op het treintraject tussen Harderwijk en Nunspeet over een lengte van 6 kilometer stukken koperkabel. Urenlang was het spoor onbruikbaar. Ook langs het spoor bij Maarssen gingen koperdieven op strooptocht. Zaterdag hield de politie twee mannen van 18 en 19 jaar aan. Ze worden verdacht van het wegknippen van 50 meter koperdraad. Ook zou het tweetal eerder vorige week langs het spoor bij Bunnik koper hebben gestolen.

Spoorbeheerder ProRail zucht onder het stijgende aantal diefstallen van het kostbare koper langs treintrajecten. Vorig jaar sloegen dieven ongeveer 390 keer toe, een stijging van 173 procent ten opzichte van 2009. In de eerste helft van dit jaar werd er al zo’n 300 keer koper op een treintraject geroofd. „Het is een bijzonder ernstig en hardnekkig probleem”, zegt ProRailwoordvoerder Michiel Haighton. „Na een diefstal kan het uren duren voordat het spoor weer te gebruiken is. Dat leidt tot grote overlast voor de reizigers.” Koper zorgt onder meer voor de aansturing van seinen, wissels en overwegen.

Als er koper wordt geroofd langs een spoortraject, komt er een melding binnen bij een van de dertien permanent bemande verkeersleidingsposten. Op de desbetreffende locatie gaan de seinen op rood, dalen de spoorbomen op overwegen en worden wissels geblokkeerd, legt Haighton uit. „Doordat de systemen na een diefstal op de stand veilig gaan, is er in de desbetreffende regio geen of beperkt treinverkeer mogelijk.”

Een inspecteur neemt na een storingsmelding poolshoogte. Als er een vermoeden van diefstal is, wordt ook direct de politie ingeschakeld, zegt Haighton. „De ene keer is de politie binnen een paar minuten ter plaatse, de andere keer duurt het langer. Dat is ook afhankelijk van de vraag hoe bereikbaar de locatie is.” Niet altijd seint ProRail meteen de politie in. „In sommige gevallen vermoeden we dat er sprake is van een technische storing, zoals kortsluiting. Denk aan een melding vanaf het spoor in het centrum van Utrecht, midden op de dag.”

In de strijd tegen koperdiefstal lanceerde minister Opstelten (Veiligheid en Justitie) eind juni de actie ”Koperslag”. Daarbij slaan ProRail, de Metaal Recycling Federatie, de Raad van Korpschefs en het openbaar ministerie de handen ineen. Doel is de samenleving „beter te beschermen tegen binnen- en buitenlandse plegers van koperdiefstal”, stellen de partijen in een convenant. De roof van het prijzige metaal veroorzaakt niet alleen „grote materiële schade”, maar kan ook leiden tot „levensbedreigende situaties en veel culturele en emotionele schade.” Niet alleen het spoor, ook hoogspanningsmasten, monumenten, kerken en zelfs begraafplaatsen zijn doelwit van de koperdieven.

Een van de acties is de registratie- en identificatieplicht bij de contante inkoop van koper op alle locaties waar het metaal wordt ingekocht. Om dieven te pakken zet het Korps landelijke politiediensten flexibele teams in. Daarbij helpen ook politie­helikopters. Verder is er een proef waarbij koper langs het spoor wordt voorzien van een speciaal merkteken. Zo blijft dat koper traceerbaar, ook als het wordt omgesmolten.

ProRail breidt cameratoezicht langs het spoor uit en plaatst meer hekwerken rond risicovolle treintrajecten. Beschermingsmaatregelen hebben wel hun grenzen, tekent Haighton aan. „Het spoor moet toegankelijk blijven voor hulpdiensten en spoorwerkers.” De spoorbeheerder zet in de nachtelijke uren enkele tientallen eigen buitengewoon opsporingsambtenaren in. Verder surveilleren sinds enkele maanden ’s nachts ingehuurde bewakers met honden.

De partijen benadrukken dat het belangrijk is het publiek te betrekken bij de jacht op koperdieven. Zo stuurde ProRail recent 8500 huishoudens langs het spoor tussen Breda en Tilburg een brief met de vraag alert te zijn. „Alle oren en ogen zijn welkom”, zegt Haighton. „We kunnen niet overal agenten posteren.” De actie levert „best aardige” respons op. „Mensen komen met tips en suggesties. Ze melden bijvoorbeeld dat ze ergens langs het spoor vaak een auto zien staan of raden ons aan een hek te plaatsen.”

Is de jacht op de koperrovers onbegonnen werk? Haighton: „In Nederland ligt 7000 kilometer spoor. Wij hebben niet de illusie dat wij koperdiefstal kunnen uitbannen. Zeker niet als de prijs van koper zo hoog blijft. Onze hondenbewaking is geen wondermiddel. Maar we blijven doorgaan met het nemen van beveiligingsmaatregelen. Net als de juwelier die paaltjes neerzet en rolluiken ophangt.”