”De Dante-club”
Auteur: Matthew Pearl, vertaald door Peter Abelsen
Uitgeverij: Bert Bakker, Amsterdam, 2003
ISBN 90 351 2331 X, 426 blz.
Pagina’s: € 22,50. Als literatuurwetenschapper een roman schrijven over je specialisme is een riskante bezigheid. Dat het ook goed kan uitpakken bewijst de 27-jarige Matthew Pearl, die debuteert met een intrigerende roman over vijf geleerden die in het negentiende-eeuwse Boston werken aan de eerste integrale vertaling van Dantes ”Komedie”. Ze worden geconfronteerd met een serie macabere moorden die onmiskenbaar gepleegd zijn door iemand die Dantes werk kent…

De gelauwerde dichter Longfellow legt de laatste hand aan zijn vertaling van ”La Divina Commedia”, hierin bijgestaan door een hoogleraar, een arts, een uitgever en een predikant in ruste. Hij werkt van achteren naar voren: het ”Paradijs” en de ”Louteringsberg” zijn inmiddels gereed, enkele canto’s van de ”Hel” moeten nog vertaald worden. Dit gebeurt strikt in het geheim, omdat het protestantse bestuur van de Harvard University fel gekant is tegen publicatie van Dantes ’katholieke’ werk (een „litanie van smerigheid” en „het meest immorele, meest verwerpelijke geschrift aller tijden”).

Het vertaalproject komt onder grote druk te staan als Boston wordt opgeschrikt door de lugubere moord op opperrechter Healey, al snel gevolgd door de niet minder afschuwelijke moord op predikant Talbot. Het angstaanjagende is dat de moorden sterke gelijkenis vertonen met precies die passages uit Dantes ”Hel” waarmee Longfellow en de zijnen op dat moment bezig zijn.

Ondanks de verdenking die op hen rust werken zij koortsachtig verder en proberen ze, eerst op eigen gelegenheid, later bijgestaan door een agent, de moordenaar op te sporen. Dat het project niet wordt stilgelegd is tekenend voor de manier waarop de vertalers hun missie opvatten. Koste wat het kost, Amerika moet kennismaken met de grootste aller poëten. De Amerikaanse elite wel te verstaan. De vertalers houden zich verre van het brede maatschappelijke leven en bewegen zich alleen in het beperkte wereldje van wetenschap en kunst.

De arts, Holmes, is de eerste die twijfels koestert: „Hij werd gekweld door het vage gevoel dat zij op een of andere wijze verantwoordelijk waren, dat ze te ver waren gegaan. Dat ze met hun wekelijkse ’seances’ de bestraffingen uit de hel hadden opgeroepen, dat ze Boston aan de ”Inferno” hadden blootgesteld door hun onbezonnen liefde voor de dichtkunst.”

Pearl trakteert de lezer op elementen van een detective, een historische roman, een filosofisch essay en een maatschappijgeschiedenis. Hij benadert hiermee het werk van Umberto Eco, die eveneens debuteerde met een vergelijkbare roman, ”De naam van de roos”. De lezer maakt kennis met de literaire wereld van het Amerika van de 19e eeuw (Harriet Beecher Stowe, Edgar Allen Poe) en wordt binnengevoerd in het historische kader van de zojuist beëindigde burgeroorlog en de onlangs aangenomen slavenwet.

Haarscherp tekent Pearl het -reeds genoemde- mijdingsgedrag van de Bostonse elite en het theologische milieu in deze kringen. Hij kan het weten, want uit handen van de Dante-sociëteit in Amerika ontving hij een prijs voor zijn werk als wetenschapper over de invloed van Dante op de Amerikaanse literatuur. Zijn grote kennis van Dantes leven en werk -inclusief de vele interpretaties daarvan- en de receptiegeschiedenis in Amerika zorgt er overigens wel voor dat het verhaal af en toe iets van zijn vaart verliest.

Dit is echter de enige reserve die men bij dit boek kan hebben, want er valt veel te genieten. Van Pearls taalgebruik bijvoorbeeld: voor een debuut is ”De Dante-club” opvallend virtuoos, onder andere door de rijke woordenschat, de natuurlijke dialogen en het toepassen van verschillende stijlregisters. Deze en eerder genoemde kwaliteiten zorgen ervoor dat de lezer de complexiteit van de plot accepteert.