De kritiek op Polen is dan ook niet mals. In feite komt het hierop neer: als president Lech Kaczynski niet zo koppig was geweest, hadden hij en de andere 95 slachtoffers nog geleefd.

De president was vastbesloten om naar de 70-jarige herdenking van het bloedbad in Katyn in Rusland te gaan. Niet landen was –ondanks de dikke mist– daarom geen optie. En zo eindigde de reis in een vreselijke tragedie op het vliegveld van Smolensk, in het westen van Rusland.

Volgens het Russische rapport is de bemanning van het ramptoestel onder druk gezet om te landen in zeer dichte mist. De piloten zouden onder druk hebben gestaan van niemand minder dan generaal Blasik, commandant van de Poolse luchtmacht. Die zou –in aangeschoten toestand– persoonlijk in de cockpit hebben verteld dat er geland moest worden. Daarmee was de zaak beklonken.

De Russen spreken ook over de „verwachte negatieve reactie van de belangrijkste passagier.” Dit lijkt misschien een pesterig zinnetje in de richting van een overleden president, maar dat hoeft niet zo te zijn. De Toepolev was het presidentiële vliegtuig, dus Kaczynski gedroeg zich daar niet als gast. Iemand die gewend is de lakens uit te delen, legt zich natuurlijk niet zomaar neer bij de beperkingen die de luchtverkeersleiding oplegt.

Dit gedrag van de Poolse president is natuurlijk zeer herkenbaar. Vooral leidinggevende mensen redeneren nogal eens volgens het motto: als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Vragen regels immers geen flexibele toepassing? Dit kan een bewijs zijn van een heel praktische instelling, die niet verkeerd hoeft te zijn.

Maar als het Russische rapport gelijk heeft, was het bij Kaczynski hoogmoed die voor de val kwam. Hij dacht dat hij met zijn gezag boven de regels stond die in de luchtvaart gelden.

Ook de „negatieve reactie” die de piloten van de president vreesden, is herkenbaar. Het is bekend dat mensen in hoge mate bereid zijn tot sjoemelen als de „baas” dat wenst. Groot is echter een leider die een beslissing om niet te landen gewoon respecteert.

Onder de juiste politiebegeleiding kan een president inderdaad verkeerslichten ontwijken en zich met grote snelheid door de spits verplaatsen. Maar mist is mist voor iedereen. Wie denkt dat hij daar boven staat, is een gevaar voor zichzelf en anderen.

Het was veelzeggend dat veel staatshoofden en regeringsleiders niet bij Kaczyniski’s begrafenis konden zijn vanwege de aswolken uit de IJslandse vulkaan. Er zijn nu eenmaal ijzeren wetten waarvoor ook de groten der aarde moeten buigen.

Als dienaar van de overheid deed Kaczynski er ook onverstandig aan de regels te omzeilen. Aan de voorrechten van het hoge ambt kleeft ook een voorbeeldfunctie. Een gezagsdrager die zich gedraagt alsof hij zelf boven alle gezag staat en de regels naar zijn hand kan zetten, maakt zijn ambt overbodig.