Balkenende: Christelijke filosofie nodig
AMSTERDAM – De christelijke filosofie blijft nodig. Er zijn tal van nieuwe vragen die om een doordacht antwoord vragen.
Dat stelde oud-premier Balkenende dinsdagavond bij de opening van het congres Stichting voor Christelijke Filosofie (voorheen reformatorische wijsbegeerte) in de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam.
De christelijke filosofen organiseren doorgaans elke vijf jaar een internationaal congres in Nederland. Deze week staat de bijeenkomst tevens in het teken van het 75-jarig jubileum.
Tot vrijdagmiddag zijn de 250 filosofen bij elkaar. Er zijn hoofdlezingen rond het thema ”Toekomst van de scheppingsorde”. Ook wordt er in kleine groepen over deelthema’s doorgesproken. De belangstellenden zijn grotendeels academici die deze kring van vakgenoten gebruiken om nieuw onderzoek of pas opgedane ideeën te bespreken.
Balkenende herinnerde er aan hoe hij zelf aan de VU college kreeg in de filosofie van Herman Dooyeweerd, grondlegger van de christelijke filosofie aan de VU. „Tamelijk complexe stof”, herinnerde hij zich.
Toen hij later hoogleraar christelijk-sociaal denken was geworden, werd hij zelf uitgenodigd om te spreken op congressen uit de kring van de reformatorische wijsbegeerte.
De oud-premier, die nu weer hoogleraar is aan de Erasmus Universiteit, blikte terug op de 75 jaar na de oprichting van de Stichting voor Reformatorische Wijsbegeerte in 1935. „Het begon eind negentiende eeuw met een klein groepje mensen rond Abraham Kuyper. Dat is uitgegroeid tot een groot internationaal gezelschap, dat zich herkent in het christelijk denken. Dat doet me altijd weer wat. Wij moeten u dankbaar zijn voor wat u hebt gedaan. Maar ook in de toekomst hebben we u nodig.”
In deze tijd komen tal van nieuwe vragen op ons af, aldus Balkenende. „We zien dat de traditionele natiestaat steeds minder belangrijk wordt. Dat vereist van ons een andere visie op besturen. U mag helpen die te ontwikkelen. Te midden van het opkomend populisme mag u mensen overtuigen dat nieuwe wegen nodig zijn.”
De financiële crisis van 2008 leerde de centrale plaats van waarden in de samenleving. „Want het was niet alleen een financiële, het was vooral een morele crisis. De financiële sector werd een doel in zichzelf, in plaats van een dienst aan de samenleving.”
Balkenende riep op helder te zijn over christelijke waarden in de samenleving. „Die gaan uit van de menselijke waardigheid, waarbij er voor iedereen een plaats is.”
Ook de dialoog over religieuze uitgangspunten prees hij aan. „Daar leer je zelf ook van over je eigen uitgangspunten. Want je moet die helder overbrengen.”
De voorzitter van de conferentie, prof. dr. G. Glas, stelde gisteravond dat het niet toevallig was dat het congres in de VU werd gehouden. „Aan deze universiteit werkten onze grondleggers, Dooyeweerd en Vollenhoven. Van hieruit verspreidde de reformatorische filosofie zich over de hele wereld, tot in de Verenigde Staten en Korea toe.”
Het congresthema is de ”Toekomst van de scheppingsorde”. De openingslezing daarover werd gegeven door prof. H. Geertsema. Die vroeg zich af of er in de moderne tijd, met zijn nadruk op natuurwetenschap en evolutiedenken, nog ruimte was voor het denken vanuit een geschapen orde. „Daarom wordt het idee vaak voor kennisgeving aangenomen.” De scheppingsorde wordt echter weer volop actueel, aldus Geertsema, als je die plaatst in het perspectief van de toekomst. „Dan krijgt de schepping een relatie met de nieuwe schepping.”
De geschapen orde betreft het concrete leven dat we op aarde leven en ervaren. Dat ligt onder de schaduw van de zonde en het kwaad, maar dat is niet alles. „Christus is ook doorgebroken in deze werkelijkheid. Zijn werk betreft niet alleen de toekomst, maar ook het heden.”
Toch strekt de gelovige zich uit naar de nieuwe schepping. „Het leven in de verwachting van de nieuwe schepping vormt het hart van het christelijk leven”, aldus Geertsema.
