In een kamer in zijn seniorenwoning in Stolwijk staan 188 albums in het gelid. Scheffer pakt er af en toe een, bladert wat en vertelt anekdotes over kerken en predikanten. „Ken je het kerkje in Garmerwolde? Er staat daar een grafsteen van ds. Hermannus Sebastiani, die in 1672 op 95-jarige leeftijd overleed. Hij diende de gemeente zestig jaar en overleefde zes vrouwen.”

Hij laat een foto zien die nog moet worden ingeplakt. Daarop staat een van de nieuwste kerken van Nederland, in Rijssenhout. „De Nederlands gereformeerden hebben er niets voor hoeven te betalen”, weet Scheffers. „Ook niet voor het orgel of voor de parkeerplaatsen. Alles gratis, van Schiphol, omdat er in Rozenburg een landingsbaan moest komen. Vanwege de geluidsoverlast heeft de kerk overigens maar één raam.”

Stapel stenen

Het begon allemaal zo’n 28 jaar geleden, toen Scheffers met pensioen ging en een hobby zocht. „Een kennis maakte foto’s van kerken. Dat leek me écht niets. Een kerkgebouw, dat is toch gewoon een stapel stenen? Maar vooruit, ik ging een dagje met hem mee naar Friesland. Toen was ik meteen verkocht. Dat vlakke land met bosjes en bomen, en al die dorpen met twee kerktorens – een hervormde en een gereformeerde. Prachtig.”

Scheffers verdeelde de landkaart van Nederland in 150 vakken en werkte die één voor één af. „Na acht jaar was ik klaar. Toen besloot ik ze allemaal nog een keertje te doen, maar dan de binnenkant. Dat kost wel veel meer tijd, want je moet altijd de sleutel van de kerk regelen. Zo ben ik wel vijf keer naar Ellewoutsdijk, in Zuid-Beveland, gereden. De koster werkte in Goes en de sleutel van de kerk zat aan dezelfde bos als die van zijn auto.”

Als er een nieuwe kerk wordt gebouwd, stapt Scheffers meteen in zijn auto. De nieuwe kerk van de gereformeerde gemeente in Sliedrecht, nog in aanbouw, heeft hij al. Scheffers maakt zijn foto’s graag op zondag. Dan bezoekt hij eerst een dienst en schiet dan daarna rustig wat plaatjes.

Inmiddels is hij 625.000 kilometer verder en zag de kaart van kerkelijk Nederland ver­anderen. „Toen ik begon, telde Nederland 15.721 kerk­gebouwen die in gebruik waren. Nu zijn dat er ruim 3000 minder. Amsterdam telde begin jaren tachtig 389 kerken; tegenwoordig 191. Dat betekent dat er bijna 200 hun deuren hebben gesloten.”

Volgens Scheffers, lid van de hervormde gemeente in Stolwijk, zijn in Rotterdam nog de meeste kerkgebouwen in gebruik: 209. Daarna volgen Amsterdam (191) en Den Haag (117). „Maar sommige kerk­gebouwen worden door meerdere gemeenten gebruikt. In de Nieuwe Kerk in de Amsterdamse wijk Gaasperdam komen 24 gemeenten samen. In de rechterzaal staan witte stoeltjes voor de rooms-katholieken en de luthersen; in de linkerzaal gekleurde stoelen voor de buiten­landse gemeenten.”

De mooiste kerk van Nederland staat volgens Scheffers in ’s-Hertogenbosch. „Zeker weten. De gotische Sint-Jan is een schoonheid en zó imposant. Beeldhouwer Ton Mooy is al jaren bezig met de restauratie van de beelden van de kathedraal. Hij maakte ook nieuwe engelenbeelden. Een ervan heeft een mobieltje in de hand. Er zit maar één toets op; voor een verbinding met God. Dat kan blijkbaar in de katholieke wereld.”

Huiskerk

Sommige gemeenten komen samen in een huis, een sporthal of een multifunctioneel centrum. Daar maakt Scheffers geen foto’s van. „Hier in Stolwijk kerken de hersteld hervormden in een partycentrum. Dat ga ik echt niet op de foto zetten. En in huiskerken kom je meestal moeilijk binnen.”

Dan wijst hij naar de toren van de hervormde kerk, die nog net is te zien vanuit het raam van zijn woonkamer. „Zie je dat kruis op de spits? De kerk was voor 1590 rooms-katholiek. En die vergulde bol daaronder? In die tijd waren er nog geen bliksemafleiders. Als de bliksem insloeg, viel de bol op de grond. Daar zat dan de bouwtekening van de kerk in, en soms een briefje met het bedrag dat de bouw kostte.”

Scheffers bezit meer dan 100.000 negatieven. Wordt het niet langzaam tijd om alle foto’s digitaliseren? „Ik heb korte tijd een computer gehad, maar dat werkte niet prettig. Hoe vind je al die foto’s terug op een harde schijf?” Scheffers tikt met een wijsvinger tegen zijn hoofd. „Deze computer werkt nog goed.”

En als er brand uitbreekt? Scheffers haalt de schouders op. „Pech gehad.” Hij is even stil. „Dat zou toch wel een ramp zijn. Al die foto’s zijn niet te verzekeren. Ze zijn onbetaalbaar.”