Die conclusie trekt Ebelina Bruins na een zwerftocht langs de oude kerken in ‘haar’ provincie. Ze stelde er een boek over samen met de titel ”Drentse kerken”.

Het rijkgeïllustreerde boek bevat maar een deel van de vele informatie die de schrijfster de afgelopen jaren verzamelde. „Er was nog zo veel meer. Ik had bijvoorbeeld ook informatie over de gereformeerde kerken en de Drentse kloosters verzameld.”

Liefde voor de provincie Drenthe en voor oude kerken en kerkhoven bracht Bruins ertoe het boek samen te stellen. „Ik heb iets met dat onderwerp. Dat komt denk ik door de zondagsschool die ik vroeger bezocht. Ik luisterde er altijd heel goed naar de Bijbelverhalen.”

Bruins bezocht alle beschreven kerken meerdere malen. „Ik ben bij allemaal vier à vijf keer geweest. Steeds moest ik gegevens checken.”

De auteur heeft nauw samengewerkt met de plaatselijke kerkrentmeesters en andere deskundigen. Het viel Bruins op hoe trots die mensen zijn op ‘hun’ kerk. „Er wordt met veel liefde over de gebouwen gesproken.”

De Drentse kerken verdienen het om er zuinig op te zijn. „Mensen vinden het soms zo gewoon dat die eeuwenoude gebouwen er staan”, zegt de auteur, die zelf de kerk van Diever een van de mooiste noemt.

Ook Drentse kerken zijn steeds vaker multifunctionele gebouwen constateert Bruins. Ze worden gebruikt voor exposities en concerten. Eigenlijk is dat niets nieuws. „Naast godshuis was de kerk vroeger ook een ontmoetingsplaats voor inwoners en handelaren. De mensen kwamen van heinde en ver naar de kerk om na de dienst hun dagelijkse boodschappen te kopen en mee te nemen. Handelaren hadden hun waren rondom de kerk uitgestald. Na de dienst werden er vanaf de prekensteen, die naast de kerk lag, allerlei afkondigingen gedaan en de laatste nieuwtjes uitgewisseld. Een echt multifunctioneel centrum dus. Al hadden ze vroeger nog nooit van dit woord gehoord.”

Afscheiding

De Drentse kerken hebben roerige tijden doorgemaakt. Ook de Afscheiding van 1834 liet haar sporen na. Door ruzie en scheuringen in die tijd ontstond er in Drenthe „een grote godsdienstige verscheidenheid.” De vele kerken in de heideprovincie zijn daar het toonbeeld van.

Bruins’ boek bevat naast de beschrijving van de kerken ook themahoofdstukken over onderwerpen als Drentse avondmaalsbekers, christelijke gebruiken, armenhuizen en luidklokken.

De kerkbeschrijvingen –Bruins laat de geschiedenis van de kerkelijke gemeenten rusten– worden onderbroken door anekdotes, zoals die van de predikant Hendrik Mantingh (1782-1819 in Zuidwolde), die het niet breed had en tijdens de kerkdienst zag dat zijn varken zijn groentetuin leegat. Mantingh vroeg daarop de gemeente Psalm 119 te zingen. Toen hij klaar was met het vangen van het beest keerde hij terug naar de kerk –de gemeente was bij vers 55– en vervolgde zijn preek alsof er niks gebeurd was, aldus de anekdote.

Mede n.a.v. ”Drentse kerken”, 
door Ebelina Bruins; uitg. Koninklijke Van Gorcum, Assen, 2011; ISBN 978 90 232 4781 4; 200 blz.; € 29,95.