In de zwarte theologie was zonde geen zonde tegen God, maar liefdeloosheid van een collectief jegens individuele mensen. Deze theologie had verstrekkende gevolgen voor de leer van de verzoening.

De Indonesische context kwam ook aan de orde. In Indonesië, een land waar 88 procent van de bevolking uit moslims bestaat, ontmoet met name de leer van de Drie-eenheid onbegrip: hoe kunnen drie één en hoe kan één drie zijn? De Ierse hoogleraar James Haire, die van 1972 tot 1975 vanwege de Presbyteriaanse Kerk in zendingsdienst was in Halmahera, tastte de „grenzen en gelegenheden” af, tegen de achtergrond van islam en hindoeïsme en de veelheid van etnische religies. Hij wees erop dat in culturen waarin geweld aan de oppervlakte ligt, het taalgebruik en de theologische methodieken van groot belang zijn.

„Christenen zijn de mensen, die het merkteken van Christus op hun voorhoofd dragen.” Ze dragen geen ideologie uit, maar tonen hun aansluiting bij een historische persoon, die door Zijn volgelingen de titel ”gezalfde Koning” kreeg. Dat bepaalt de stijl van hun getuigenis.

De theologie van Karl Barth kwam aan de orde in een gedreven referaat van Suzanne McDonald, een jonge theologe van het Amerikaanse Calvin College (Grand Rapids), die aanvankelijk letteren studeerde. Zij benaderde de leer van de verkiezing bij Barth vanuit het perspectief van de leer van de Heilige Geest, tegen de achtergrond van de historische reformatorische visie, zoals die is uitgedrukt in de Dordtse Leerregels. In plaats van de dubbele predestinatie –verkiezing en verwerping van eeuwigheid– leerde Barth dat Christus de Verkorene bij uitstek is, Die ook de verwerping heeft gedragen. „De gelovige gemeenschap is geroepen tot het getuigenis dat allen delen in Christus’ verkiezing. Hoewel de Geest het geloof in mensen werkt, zijn degenen die zonder de Geest zijn nochtans in Christus. Met Jezus Christus zijn de verworpenen verworpen geweest, maar ze zijn het niet meer.”

Daartegen in bracht Suzanne McDonald de visie van John Owen, „de man van de Dordtse Leeregels tot in de vinger­toppen.” Het werk van Christus „voor ons” mag niet gescheiden worden van het werk van de Geest „in ons.” Het in Christus zijn is zowel een christologische als een pneumatologische werkelijkheid.

Haar slotconclusie was: „In feite vraagt Barth ons te kiezen tussen een gespierde verkiezings­christologie en een gespierde verkiezingspneumatologie, en naar mijn mening is het maken van zo’n keuze Bijbels gezien en trinitarisch onhoudbaar.”

Workshops

Een belangrijk deel van de conferentie speelt zich af in workshops. Zo hield prof. dr. Nico Koopman (Stellenbosch) een lezing over het drievoudige ambt van Christus en het publieke leven. Met Calvijn zei hij dat de Zoon door de Vader met de Heilige Geest is gezalfd tot Koning. Mede aan de hand van de Heidelberger (vraag en antwoord 31) betoogde hij dat Christus in het publieke leven de wil van God verklaart en dat Hij als priester intreedt in menselijke toestanden van vervreemding.

Met betrekking tot de koningsheerschappij, de christocratie, kwam hij vooral tot de these dat de Koning herder is, en „de meest nederige dienaar.” Desgevraagd voegde Koopman eraan toe dat Christus ook de wereld zal oordelen. „Het Lam in het boek Openbaring is ook de Leeuw.”

Prof. dr. Eric de Boer, verbonden aan de Theologische universiteit van de Gereformeerde Kerken in Kampen, aan de VU en aan de universiteit van Bloemfontein, sprak over de oorspronkelijke visie van Calvijn op het ambt van bisschop, in christologisch perspectief. Hij deed dit onder andere aan de hand van enkele preken van Calvijn uit 1534 en de uitgave van de ”Institutie” in augustus 1535. In de context van de ontmanteling van de rooms-katholieke ambten ging Calvijn de Griekse begrippen episcopos (bisschop) en presbyter (ouderling) lezen in hun oorspronkelijke en letterlijke betekenis. „Ter afsluiting: de metafoor van pastor, stammend uit het Oude Testament en toegepast door Jezus Zelf, was fundamenteel in het herstel van het ambt van dienaar van het Woord.”

Deze week heeft aan het International Reformed Theological Institute (IRTI) in Potchefstroom (Zuid-Afrika) een congres plaats. Zaterdag deel 4.