Turend kijkt Gerard Kogelman door de zoeker van zijn camera. „Nee, ik ga de oude brug niet missen.” Kogelman is een van enkele tientallen bewoners van huizen langs de nieuwe Hanzelijn die door ProRail en NS zijn uitgenodigd om afscheid te nemen van de oude brug over de IJssel.

Samen met NS-personeel reizen ze in een stoomtrein van de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij symbolisch voor een laatste keer over de brug. Als vanouds stijgen zwarte rookpluimen op van de locomotief als deze over de brug raast. De trein, gadegeslagen door tientallen belangstellenden op de Geldersedijk bij Hattem, toont een beeld van weleer.

Op 6 juni 1862 werd de brug feestelijk in gebruik genomen. Het bouwwerk was een cruciaal onderdeel van de lijn Utrecht-Amersfoort-Zwolle-Kampen van de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij.

Naast dit particuliere initiatief legde de staat een spoorweg vanuit het zuiden naar het noorden aan, ook via Zwolle. De stad was ineens een spoorwegknooppunt.

De spoorbrug werd in 1935 ingrijpend vernieuwd en minder dan tien jaar later nog ingrijpender gesloopt door het oorlogsgeweld. In 1946 werd hij herbouwd. Precies zo ligt de brug er heden ten dage bij.

Een nieuwe, moderne spoorlijn bezegelt nu het lot van het bouwwerk. Eind 2012 is de 1 miljard euro kostende Hanzespoorlijn, de verbinding Lelystad-Zwolle, gereed. Na het pinksterweekeinde zullen alle treinen vanuit Zwolle in de richting Amersfoort en vice versa over de nieuwe spoorbrug rijden. Sinds Pasen is dat al het geval met alle treinen uit de richting Amersfoort.

Veranderend uitzicht

Vanaf eind augustus zal het uitzicht van Kogelman en zijn buren langzaam veranderen als de slopers van bouwbedrijf Tebezo uit Genemuiden aan de gang gaan. Directeur Karst Beens zou wel eerder willen beginnen, maar de vergunningen in het kader van natuurwetgeving zijn nog niet vergeven. „Zwaluwen nestelen in de ijzeren brugdelen. Die zijn eind augustus allemaal uitgevlogen.”

Hij legt simpel uit hoe zijn mannen daarna te werk gaan. „Een ponton met daarbovenop een stellage wordt tot vlak onder de brug gevaren. Brugdelen worden doorgesneden en komen op de ponton terecht en worden zo over het water afgevoerd naar de sloop.”

De sloop van het ijzerwerk boven het water moet in vier weken zijn geklaard. De sloopwerkzaamheden zullen vermoedelijk voor hinder voor de scheepvaart zorgen, maar de stremming zal beperkt blijven tot in totaal 24 uur, schat Beens. De brugdelen boven land worden met vrachtwagens afgevoerd.

Ook de oude pijlers worden gesloopt, zelfs tot 2,5 meter onder de huidige bodem. Een onderzoek naar mogelijke bommen granaten uit de Tweede Wereldoorlog is grotendeels afgerond. „Er is niets verontrustends gevonden”, aldus een woordvoerder van ProRail. Van de brug zal niet alles naar de sloop worden afgevoerd, stelt Beens.

De eerste steen, nog gelegd door staatsman Rudolf Thorbecke, wordt uit een van de pijlers gehakt en bewaard. „Al is deze wel gehavend door kogels uit de Tweede Wereldoorlog.”

Ook een van de grote wielen van het hefmechanisme zal bewaard blijven. De rest wordt afgevoerd naar de sloop.

Eind november moet de hele brug uit het landschap verdwenen zijn. In de loop van het jaar erop wordt ook de spoordijk ontmanteld.