Hij werd ontslagen uit zijn functie als hoogleraar Oude Testament omdat hij niet mee kon gaan in de leer van de dubbele predestinatie. Het verhaal gaat dat de Zwitserse theoloog Theodor Bibliander (1505-1564) zijn tegenstander Petrus Vermigli opgewacht moet hebben, om met hem de duelleren. Het feit is in de bronnen niet bevestigd, zegt prof. dr. Hans-Martin Kirn, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Samen met dr. Hagit Amirav verzorgde hij een geannoteerde, in het Engels vertaalde editie van het boek ”De ratione” van Bibliander. Amirav is universitair docent in vroegchristelijke studies en directeur van een project van de European Research Council (ERC) op het gebied van de patristiek (de studie naar vroegchristelijke kerkvaders) aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Bibliander groeide op met een zus en twee broers. Hij bezocht de Latijnse school en studeerde in Basel. In 1532 trouwde hij met een koopmansdochter, die hem zeven kinderen schonk.

Zijn boek ”De ratione” gaat over de vraag of alle talen van de mensheid op dezelfde manier zijn opgebouwd en teruggaan op één gemeenschappelijke oorsprong: het Hebreeuws. Als dat zo is, zou dit kunnen leiden tot een betere verwerving van vreemde talen, aldus Kirn. „Ook zou de communicatie tussen volkeren en religies erdoor kunnen intensiveren, met de verwachting van universele vrede en eenheid.” Kirn noemt Bibliander „een van de leidende reformatoren in Zürich” en een „spraakmakend exegeet.” De kerkhervormer was ook „irenisch gezind.” „Centraal staat de vraag naar de werkelijkheid van Christus in deze wereld.”

De vele talen in de wereld brengt Bibliander in verband met de vele religies. „Zoals de talen teruggaan op één oertaal, het Hebreeuws, zo gaan de godsdiensten terug tot de oerreligie die de openbaring van God is. Het bezig zijn met taal staat voor hem in nauw verband met zending. Door talen te leren kun je volgens Bibliander andere godsdiensten begrijpen, en ontdekken wat voor misvattingen ze hebben.”

De Zwitserse theoloog werd destijds bekend door zijn editie van een Latijnse vertaling van de Koran. Zodoende was Bibliander ook een van de vroege beoefenaars van de oriëntalistiek, de wetenschap van de oosterse talen en culturen. Kirn: „Hij zocht niet alleen naar verschillen, maar ook naar overeenkomsten tussen islam en christendom, zoals het geloof in één God en het geloof in een laatste oordeel. Zijn vergelijking was echter geen neutrale wetenschap, maar gericht op zending. Hij wilde duidelijk maken wat moslims geloven, om hun ketterse kant te laten zien, maar ook om te laten zien dat er gemeenschappelijk trekken zijn.”

Het boek ”De ratione communi omnium linguarum et litterarum commentarius” (Commentaar op het gemeenschappelijk beginsel van alle talen en letters) uit 1548 verschijnt in een nieuwe vertaling bij uitgeverij Librairie Droz in Genève. Naar aanleiding van de verschijning vindt vanmiddag in Amsterdam een symposium plaats over christelijke hebraïstiek –het onderzoek naar het Hebreeuws– en de studie van oosterse talen in de 16e eeuw.