Eind 1981 bereikte de hypotheekrente een hoogtepunt met een percentage van rond de 12. Sindsdien zijn de tarieven langzamerhand gedaald, met in 1992 nog even een piek op 9 procent. In maart van dit jaar leek hieraan een eind te komen, maar begin mei zette de neergang weer door. Eind vorige week verlaagde ABN Amro het tarief voor een standaardhypotheek met een rentevaste periode van vijf jaar met 0,2 procent tot 3,9 procent. Andere aanbieders zitten rond dit niveau. Daarmee is de hypotheekrente terug op het lage peil van eind jaren vijftig.

Voor huizenkopers is het financieren van hun woning goedkoop geworden. Daardoor zou de vraag naar woningen moeten toenemen. Dat is echter allerminst het geval. De huizenmarkt lijkt onzeker: stabiliseert zij zich of gaan de prijzen wellicht dalen?

De consument is erg terughoudend geworden door de inzakkende economie en de stevige huizenprijzen, zegt woordvoerder H. de la Porte van de Vereniging Eigen Huis (VEH). „Alle economische signalen zijn ongunstig. De Nederlandse economie zit in een recessie. Toenemende werkloosheid en onzekerheid rond het inkomen maken mensen voorzichtig. Het aantal hypotheekverstrekkingen is met 40 procent afgenomen. Consumenten stellen hun verhuisplannen nog even uit.”

Desondanks is de VEH -die 650.000 woningbezitters vertegenwoordigt- niet bang dat de huizenprijzen echt gaan dalen. Weliswaar zijn de duurdere woningen wat goedkoper geworden en staan deze ook langer te koop, maar in de lagere segmenten van de markt houden de prijzen goed stand, constateert De la Porte. Wel merkt hij dat mensen kritischer worden in hun keuzes en dat er een substantieel prijsverschil ontstaat tussen goed en slecht onderhouden huizen.

De VEH vindt het op zich een goed moment om te verhuizen, mits de eigen woning eerst wordt verkocht. De lage rente, het ruime aanbod van huizen -een woningzoekende kan nu gemiddeld uit tien huizen kiezen- en de grotere onderhandelingsruimte zijn voor de koper gunstig. De hoge huizenprijzen blijven -met name voor starters- echter een groot probleem.

Door de lage rente neemt wel de belangstelling voor het oversluiten van de hypotheek toe, zegt De la Porte. „Geïnteresseerden moeten natuurlijk goed berekenen of het betalen van een boeterente voor het vervroegd aflossen van de oude lening opweegt tegen het voordeel van de lagere rente.”

In veel gevallen moet de lener het renteverschil -bijvoorbeeld 6 procent voor een destijds afgesloten lening minus de huidige marktrente van 4 procent- als boete betalen. Met name de tijd dat een hypotheek nog loopt, is van belang. „Heeft iemand nog maar enkele jaren van de rentevaste periode te gaan, dan kan oversluiten interessant zijn. Anders meestal niet.”

Bij Rabobank Nederland -de grootste hypotheekverstrekker in Nederland- merkt J. W. Aarts van de stafgroep economisch onderzoek nog weinig van groei van het aantal nieuwe hypotheken en oversluitingen. „Integendeel, er is sprake van een afname.” Ook hij wijt dit aan het economisch slechte klimaat.

Aarts ziet de recessie in Nederland en de eurozone als oorzaak van de rentedalingen. „De onzekerheid in de wereldeconomie en het uitblijvende herstel zorgen ervoor dat consumenten en bedrijven minder geld lenen. Bovendien vluchten beleggers van de aandelen naar de veiliger obligatiebeleggingen. De grote vraag naar obligaties jaagt de koersen ervan omhoog en drukt de rente van kapitaalmarkt en hypotheken.”

Hoe de hypotheekrente zich dit jaar verder zal ontwikkelen, durft Aarts niet met zekerheid te voorspellen. Op korte termijn zouden de tarieven nog wel iets kunnen dalen. „Winstcijfers van bedrijven en andere onzekere factoren zoals de SARS-epidemie zijn daarop van invloed. Tegen het einde van dit jaar verwachten wij een economisch herstel en dan zal de rente waarschijnlijk weer oplopen door een grotere vraag naar geld van consumenten en bedrijven.”

Ook analist L. Cornelissen van onderzoeksbureau Iris is huiverig om zich aan een vooruitblik te wagen. „Het kan vriezen, het kan dooien. Het voorbeeld van Japan laat zien dat de kapitaalmarktrente verder naar beneden kan, tot zelfs 0,7 procent. Maar het lijkt ons onwaarschijnlijk dat dat hier gebeurt. Wij verwachten dat de Amerikaanse economie in het najaar weer aantrekt en in het voetspoor daarvan -aan het eind van het jaar- ook de Europese.”

Zit er een mogelijkheid in dat de huizenmarkt -zoals in het begin van de jaren tachtig- als een kaartenhuis in elkaar zakt? Ook nu heeft de woningmarkt immers een hausse achter de rug en is zij overspannen. Bij Rabobank Nederland menen de ”watchers” van niet. Destijds was de hypotheekrente met 12 procent torenhoog, waardoor huizenkopers hun woning moeilijk konden financieren. Een ander belangrijk verschil is dat er begin jaren tachtig sprake was van een overaanbod van huizen, terwijl de vraag naar nieuwbouwwoningen nu hoger ligt dan het tempo waarin ze worden opgeleverd. Volgens de bank zal de huizenmarkt voorlopig een pas op de plaats maken, vooralsnog gestut door de lage rente.