Terwijl het water in het langzaam vullende reservoir al over hun akkers liep, begonnen veel dorpelingen deze week nog in allerijl graan, zoete aardappelen en groenten te oogsten, die nog maar enkele weken geleden gezaaid of geplant werden.

Ingenieurs die bij de bouw van de dam betrokken waren, hadden borden geplaatst om te tonen tot waar het water, dat op 1 juni het reservoir binnenstroomde, zou komen. Dat veel boeren, gedreven door de traditie ook velden inzaaiden die gedoemd waren om te overstromen, typeert de grote verwarring die onder de bevolking heerst over het megalomane waterkrachtproject.

„Een aantal boeren geloofde de waarschuwingsborden niet en luisterde niet naar de regering”, zegt Ding Xiangui, een boer uit Qutang, een dorpje tegen de flank van een heuvel aan een baai op amper een kilometer van de beroemde panoramische Qutang-kloof. „Ze dachten dat hun akkers erg hoog lagen en dat het water er niet zou komen”, aldus Ding.

De Drieklovendam is een project van nooit geziene omvang, zowel wat betreft de constructie als de gedwongen verhuizing van mensen wier families eeuwenlang aan de dichtbevolkte oevers van de Jangtse leefden. Het reservoir met een oppervlak van 632 vierkante kilometer heeft kleine steden, dorpen en gehuchtjes overspoeld. Iedereen werd op tijd geëvacueerd, de grote gebouwen werden met de grond gelijkgemaakt of op zijn minst ontdaan van deuren en ramen. In totaal moeten zo’n 1,3 miljoen mensen een nieuwe woonplaats krijgen, soms wel 1000 kilometer oostwaarts tot in Sjanghai.

De regering beweert dat de Drieklovendam de hoognodige energie kan leveren en de voortdurende overstromingen van de Jangtse in toom kan houden. Critici voeren echter aan dat een reeks kleinere dammen veel beter aan beide behoeften kan voldoen. Ze waarschuwen voor grootschalige vervuiling doordat rioolwater en industrieel afval niet meer kunnen wegstromen en vrezen dat de gevolgen van een eventuele dambreuk catastrofaal zullen zijn.

Toch ging de bouw door, ondanks klachten over de hoge kostprijs (ruim 20 miljard euro), de gedwongen volksverhuizing, de schade aan het milieu en het overstromen van tempels en andere cultuurhistorische en archeologische vindplaatsen. De regering beloofde te betalen voor de nieuwe huisvesting en landbouwgrond. Maar een aantal dorpelingen klaagt dat de schadeloosstellingen niet toereikend zijn. Sommigen beschuldigen het plaatselijke bestuur van het verduisteren van de subsidies.

Boer Ding woont zo’n 200 kilometer stroomopwaarts van de dam. De afgelopen twee weken zag Ding het water dagelijks met zo’n 2 tot 4 meter stijgen. Ooit had hij een veld met groenten van ongeveer 3000 vierkante meter. Dat staat nu, op een klein lapje van 100 vierkante meter na, volledig onder water. „Het verhuisprogramma van de regering was niet van toepassing op ons dorp, dus wij krijgen geen geld”, zegt hij.

Zelfs afgelopen maandag, toen het water al bijna op zijn hoogste punt stond, voerden arbeiders nog sloopwerkzaamheden uit op vuurtorens en andere hoge gebouwen zodat ze, eenmaal onder water, geen gevaar vormen voor schepen. De Jangtse is de belangrijkste transportroute en nu de dam bijna voltooid is, kunnen schepen doorvaren via enorme sluizen aan de rand van de 190 meter hoge en 2 kilometer brede damwand. Op 16 juni wordt de binnenvaart, die sinds 10 april stillag, weer hervat.

Voor de Chinese leiders is de dam een symbool voor de technologische vooruitgang in het land, maar de afbraak die eraan voorafging werd uitgevoerd met brute kracht, met sloophamers en pikhouwelen. Al het materiaal dat elders nog van dienst kon zijn, werd op de ruggen van ezels weggevoerd.

Het beeld van de boeren uit Qutang die zich haastten om hun oogst te redden, was zowat overal langs de rand van het reservoir te zien. Li Xiaojun uit het dorp Ping’an vertelt dat hij zijn voorraad zoete aardappels voor de winter is kwijtgeraakt aan het reservoir. Zijn buren hadden nog een beetje geluk: de planten die zij nog snel uit de grond trokken bleken te jong om aardappelen te dragen, maar de bladeren ervan konden gekookt en gegeten worden.

Omdat de dam in het belang van het land is, wil Li het plaatselijk bestuur niet de schuld geven van de verwarring langs de waterlijn: „Wij hopen alleen maar dat de regering degelijke maatregelen zal treffen om de plaatselijke bevolking te helpen.”