Dat is erg vreemd voor een christelijke school. Gehoorzaamheid is in de Bijbel het centrale woord bij opvoeden. „Gij kinderen zijt uw ouders gehoorzaam.” (Ef. 6:1, Kol. 3:20) Niet alleen in de Bijbel. In de jaren 60 kozen de ouders gehoorzaamheid als belangrijkste opvoedingsdoel. Gehoorzaamheid aan ouderen en gehoorzaamheid met het oog op je positie in de maatschappij. Na de jaren 60 is gehoorzaamheid verdrongen door het begrip authenticiteit. Het kind moet tot zijn recht komen en zich kunnen ontplooien. In onze tijd lijkt het belangrijkste opvoedingsdoel te zijn: vrijheid. Vrijheid om zelf te kiezen en te handelen. De brede weg naar menselijk geluk.

Dat geseculariseerd onderwijs gehoorzaamheid als opvoedingsdoel allang achter zich heeft gelaten, is geen wonder. Het bijtende zuur van de paradijscatastrofe vreet zich door iedere laag van de christelijke beschaving heen. Maar dat de scholen die staan voor christelijk onderwijs, gehoorzaamheid niet meer zien als het centrale opvoedingsdoel, is heel opmerkelijk. Natuurlijk vinden we het belangrijk dat een kind luistert. Gehoorzaamheid is vereist. Anders kun je geen onderwijs geven. Maar het is middel geworden in plaats van doel. Gehoorzaamheid als opvoedingsdoel is ruw aan de kant geschoven door zelfstandigheid. Zelfs bij kleuters wordt er methodisch aan gewerkt om kinderen te leren zelfstandig te kiezen, te plannen, initiatief te nemen. Des te onafhankelijker van de juf des te beter.

Zelfstandigheid is top. Gehoorzaamheid is uit. Deze week nog las ik in een christelijk (!) tijdschrift: „Veel ouders proberen met duidelijke verboden hun pubers te beschermen tegen verkeerde vrienden of verkeerde tijdsbesteding. Verbieden werkt echter vaak averechts. (…) We kunnen beter bieden dan verbieden.” Ik val dan bijna van mijn stoel. Hoe kunnen we zo negatief spreken over zo’n Bijbelse lijn? Zijn de Tien Geboden soms ook een vergissing, omdat ze niet werken? Hoe heeft het zover kunnen komen? Hoe heeft gehoorzaamheid in de opvoeding zo’n negatief imago kunnen krijgen?

Fiasco

Misschien is een van de belangrijkste oorzaken wel dat we geseculariseerd over gehoorzamen zijn gaan denken. De wereld denkt in termen van macht. (Mar. 10:42) Dan is gehoorzamen je onderwerpen aan regels, aan een systeem. In de Bijbel is gehoorzamen positief. Niet gekoppeld aan een systeem, aan een set regels, maar aan een relatie. „Ik ben de Heere uw God, Die u uit het diensthuis uitgeleid heb.” Tekenend is dat de Heere Jezus de hele wet van „Gij zult niet” samenvat met „Gij zult liefhebben.” Gehoorzaamheid is liefde in optima forma. „Hieraan kennen wij dat wij Hem gekend hebben, zo wij Zijn geboden bewaren.” (1 Joh. 2:3)

Christelijke gehoorzaamheid is dus geen gehoorzaamheid aan een systeem, maar aan een persoon. Je volgt de norm die de juf of meester gesteld heeft, omdat je je juf of meester liefhebt. Die wil is dan weer ingebed in Gods wil. Daarom kan Paulus ook zeggen: „Kinderen, wees uw ouders gehoorzaam in alles, want dat is de Heere welbehagelijk.” (Kol. 2:3)

Gehoorzaamheid lijkt van de vorige eeuw. Gehoorzaamheid is je bestemming bereiken in iets dat buiten jezelf ligt. Moderne sociale wetenschappen willen juist aansluiten bij wat in jezelf zit. Dat is de grote, fundamentele dwaling van de huidige psychologie en pedagogiek. Geluk vind je niet in jezelf, maar buiten jezelf. Welzalig wiens lust is in ’s Heeren wet.

En die zelfstandigheid dan? Natuurlijk is het prima om leerlingen zelfstandig te laten werken als ze dat leuk vinden en beter presteren, maar het lijkt mij onzinnig om dat als doel te stellen. Zelfstandigheid is geen vaardigheid; het is een houding, een staan in het leven. Ja, we moeten kinderen vormen tot zelfstandige persoonlijkheden. Maar laten we nauwkeurig blijven lezen: „zelfstandige God naar Zijn Woord dienende persoonlijkheden.” (prof. dr. J. Waterink) Zelfstandig: de gevormde persoonlijkheid kiest er met innerlijke overtuiging voor om afhankelijk en dienstbaar te zijn. We kunnen geen betere bijdrage leveren aan dit soort christelijke zelfstandigheid dan kinderen op te voeden in Bijbelse gehoorzaamheid.

Als in één land het fiasco van moderne opvoeding tot zelfstandigheid zichtbaar wordt, is dat wel Zweden. (Zie bijv. Wendy Schouten in NRC 14-05.) Ik vroeg me eerlijk gezegd dan ook een beetje af wat directeuren van reformatorische scholen daar in 2009 te zoeken hadden. Dit jaar zijn ze op studiereis geweest naar Engeland en Schotland. Daar vertalen christelijke scholen Bijbelse waarden tot op het bot van het curriculum. Van Zweden naar Engeland is een hele stap. Een hele stap vooruit. Gelukkig nog net op tijd om het schoolplan 2011-2015 te herschrijven.

Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl