Voedingswetenschapper Frans Kok pleit voor gezonde voeding
Toen dr. Frank, de zoveelste dieetgoeroe, zijn opwachting maakte, vond voedingskundige Frans Kok het tijd voor een tegengeluid. Extreem lijnen is niet gezond; beter is het een kilo in de maand kwijt te raken door gezonder te eten en meer te bewegen.
Hét probleem met de crashdiëten van al die dokters en zogenaamde deskundigen is dat ze niet wetenschappelijk zijn onderbouwd, stelt de Wageningse voedingshoogleraar Frans Kok. Helder en scherp beschrijft hij in het boek ”Gezond eten, gewoon doen” –met wetenschapsjournalist Broer Scholtens als coauteur– waarom streng lijnen op de lange termijn niet werkt. „Met zulke rigoureuze diëten eet je soms de helft van de calorieën die je lichaam per dag nodig heeft. Daarmee kan iemand per week een kilo of meer afvallen, maar lang houd je dat niet vol. Het lichaam verzet zich op een gegeven moment tegen zulk extreem lijnen. Mensen vallen dan weer terug in het oude eetpatroon, om uiteindelijk vaak nog zwaarder te worden dan voor het dieet. Het bekende jojo-effect.”
Beter is het om het eetpatroon aan te passen en meer te bewegen, stelt Kok. Om dit te testen, deed de wetenschapper een eetexperiment. Een maand lang at hij meer en ongezonder dan normaal en bewoog hij minder. De volgende maand nuttigde hij minder calorieën en pakte het fietsen, hardlopen en golfen weer op. „Omdat het een proef betreft met één persoon bewijst het wetenschappelijk gezien niets, maar het illustreert het hele verhaal wel.”
Om veranderingen te kunnen waarnemen, werd onder meer Koks bloeddruk in de gaten gehouden, verzamelde hij meerdere keren gedurende een etmaal urine en werd het cholesterolgehalte in zijn bloed bepaald.
Ook onderging hij MRI-scans om vast te stellen waar de 2 kilo extra vet zich in zijn lichaam nestelde. „Het bleek niet zozeer onderhuids te gaan zitten maar in de buikholte, in en tussen de organen.”
Kok legt uit dat dit buikvet het „kwalijke” vet is. „Het veroorzaakt chronische ontstekingen die aan de basis liggen van tal van aandoeningen doordat ontstekingsfactoren zich via de bloedbaan door het lichaam verspreiden. Denk aan hart- en vaatziekten, diabetes en bepaalde vormen van kanker.”
Kok at in de ongezonde maand bewust geen extreem dieet van bijvoorbeeld alleen fastfood, maar een eetpatroon dat voor veel Nederlanders gebruikelijk is. „Het bevatte bijvoorbeeld nog wel groenten en fruit, maar ik dronk veel meer frisdrank en at kroketten en marsjes als tussendoortje.”
Vergeleken met zijn normale voedingspatroon bevatte het eten in die maand meer verzadigd vet, meer suiker en zout en minder vezels. De gevolgen merkte hij al snel. „Ik voelde me minder fit. Doordat ik ongeveer de helft van de gebruikelijke hoeveelheid vezels binnenkreeg, kreeg ik een opgeblazen gevoel en last van verstopping.”
Metingen wezen uit dat zijn bloeddruk tegen het einde van de maand was gestegen, evenals het cholesterolgehalte in zijn bloed. In de tweede maand, waarin hij gezonder at en weer meer bewoog, raakte Kok de extra kilo’s kwijt, voelde hij zich fitter en normaliseerden de verhoogde bloedwaarden zich. „Dat dit zo snel ging, verbaasde me eigenlijk. Het geeft aan dat het echt loont om je leefstijl te veranderen.”
De voedingswetenschapper erkent dat veel mensen daar moeite mee hebben. „Ze merken dat ze slecht weerstand kunnen bieden aan de verleiding om zoet en vet te eten. Producenten spelen hier met hun reclames bovendien slim op in.”
De overheid zou het voor consumenten makkelijker kunnen maken door gezonde voedingsmiddelen goedkoper te maken, meent Kok. Ook zou ze wat hem betreft meer druk mogen uitoefenen op de industrie om minder verzadigd vet, zout en suiker toe te voegen aan voedsel en meer voedingsvezel. „Met de verzadigde vetten in onder meer frituurolie gaat het al wel de goede kant op.”
De hoogleraar is blij dat de overheid onlangs heeft besloten om één gezondlogo te hanteren voor voedingsmiddelen. „Toch vind ik dat de criteria niet scherp genoeg zijn gesteld; ze zijn ook ruimer dan de Gezondheidsraad adviseerde.”
Al stijgt het aantal kinderen en jonge mensen met overgewicht in Nederland nog altijd, kijkend naar de toekomst is Kok toch optimistisch gestemd. „Ik merk dat velen zich bewust worden dat voeding invloed kan hebben op het ontstaan en helpen voorkomen van ziekten. Een grotere bewustwording zal invloed hebben op de keuzen die mensen maken en op hun gedrag.”
Hij realiseert zich dat zoiets gemakkelijker gezegd is dan gedaan. Zo merkte hij tijdens het eetexperiment dat veel en slecht eten snel went. Moest Kok zich in de eerste weken voor zijn gevoel volproppen met snacks en frisdrank, na een paar weken merkte hij tot zijn verbazing dat hij eraan wende om tussen de bedrijven door een snoepreep, een zakje chips of een blikje cola weg te werken. „Het is een gewoonte. Als je die weet te doorbreken, bewijs je je gezondheid echt een grote dienst.”
Mede n.a.v. ”Gezond eten, gewoon doen”, door Frans Kok en Broer Scholtens; uitg. Prometheus, Amsterdam, 2011; ISBN 978 90 351 36250; 152 blz.; € 19,95.
Gezonde tips
Gezonde voeding is naar schatting 1 euro per dag duurder dan ongezonde alternatieven. Besparingstips:
Neem halfvolle melk, dat is goedkoper dan volle.
Maak zelf toetjes.
Koop geen voorgesneden producten, maar snijd en schil zelf groenten en aardappelen.
Eet lokale seizoensgroenten; goedkoop én goed voor het milieu.
Neem soms eieren in plaats van vlees; minder duur en, net als vlees, een bron van eiwitten.
Geef kinderen een appel als tussendoortje; ongezonde snoeprepen en andere snacks zijn prijzig.
Drink kraanwater, thee of koffie in plaats van frisdranken.
